Фейсал Абдул Рауф: Мусульман шашинтнууд буурин дээрээ буцаж очихыг хүсэж байна

Хоёр хотын иргэд, магадгүй хоёр улсын хооронд маргаан дэгдээгээд байгаа зүйл бол Ихэр цамхагийн буурин дээр байгууламж барих тухай асуудал. Есдүгээр сарын 11-ний халдлагаас хойш “Төв цэг” хэмээн нэрлэгдэх болсон эл газар лалын шашны төв барих санааг “Фара” сүмийн тэргүүн Фейсал Абдул Рауф гаргасан. Тэрбээр Ларри Кингийн нэвтрүүлэгт уригдаж юуны учир ихэр цамхагийн буурин дээр лалын шашны төв барих санаа гаргасан болон өнгөрсөн хугацааны турш өөрийн байр суурийг илэрхийлэхээс татгалзан нам гүм байсныхаа учрыг тайлбарлажээ. Энэ нь түүний Америкийн хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэлд ярилцлага өгсөн анхны тохиолдол юм. Фейсал Абдул Рауф Манхэттэн дахь “Фара” лалын сүмийн тэргүүнээр 27 жил ажиллаж байгаа нэгэн.
-Таныг Дундад Азид хоёр сар байх үеэр Ихэр цамхагийн буурин дээр лалын шашны төв барих эсэх талаар ширүүн маргаан өрнөсөн. Энэ асуудал цөөнгүй хүнийг бухимдуулаад байгаа. Гэтэл та нэлээд удаан хугацааны турш нам гүм байсан атал гэнэтхэн ярилцлага өгөхөөр шийдсэн тань ямар учиртай юм бэ? -Хилийн чанадаас энэ талаарх байр сууриа илэрхийлэх нь тохиромжгүй санагдсан юм. Тиймээс гэртээ эргэн ирснийхээ дараа ярилцлага өгч байгаа нь энэ.
-Та яагаад “Төв цэг”-т лалын шашны төв барихыг хүссэн юм бэ? -Юун түрүүнд миний тэргүүлдэг сүм “Төв цэг”-ээс ердөө 10 байшингийн цаана байрладаг гэдгийг сануулъя. Би өнгөрсөн 25 жилийнхээ амьдралыг “Төв цэг”-ийн ойролцоо ажиллаж, амьдардаг хүмүүсийн сайн сайхны төлөө зориулсан. Есдүгээр сарын 11-ний халдлагаас хойш ч бид эл дүүргээс холдож чадаагүй. би энэ л дүүргийн иргэдэд үйлчилж, тусалсаар ирсэн. Харин халдлага болсон доод Манхэттэн дүүрэг, Нью-Йорк хотод, Америкт амьдарч байсан мусульман шашинтнууд буурин дээрээ буцаж очихыг хүсэж байна. Тиймээс л энд лалын шашны соёлын төв байгуулахыг хүссэн юм.
-Гэхдээ яагаад заавал “Төв цэг”-ийг сонгосон юм бэ?
-Үнэндээ яг Ихэр цамхагийн буурин дээр шинэ барилга барьж, түүнийг шашны төв болгох гэсэн ч юм биш. “Төв цэг”-ээс холгүйхэн нэг барилгыг соёлын төв болгохоор зөвшилцөж тохироод, хэдийнэ худалдан авчихаад байгаа юм. Найз Шариф Гамал маань энэ санааг гаргасан. Тэр манай сүмийг өргөтгөж, шашны төв болгох хэрэгтэй гэдгийг хамгийн түрүүнд анзаарч, “Төв цэг”-ийн ойролцоох барилгыг сонгосон байсан. Би тэр хавьд бараг 20 жил ажилласан учир байрлалыг нь ойрхон байхаар бодолцсон хэрэг. Тэгээд ч христ, мусульман, будда гээд аль ч шашны номлолд бурхнаа болон бусдыг хайрлаж, нигүүлсэхийг сургасан байдаг.
-Хэрүүлийн алим болсон энэ асуудал өдгөө маш олон америкчуудын бухимдлыг төрүүлээд байгаа. Цөөнгүй хүн “Мусульман шашинтнуудад Америкаас өөр амьдрах нутаг олдохгүй байгаа юм уу” гэж үзэж байна билээ. -Би хүмүүсийн юу бодож, ойлгож байгааг анзаарсан. Мэдээж үүнийг анхаарч үзэлгүй яах вэ. Бид есдүгээр сарын 11-ний халдлагад өртөж амь үрэгдсэн хүмүүсийн гэр бүлийнхэнтэй холбогдсоор байгаа.
-Энэ маргаан дэгдэхээс өмнө тэдэнтэй холбогдсон уу? -Тийм ээ.
-Амь үрэгдсэн бүх хүний ар гэрийнхэнтэй уулзсан уу? -Бүгдтэй нь холбогдож амжаагүй байна. Гэхдээ олонхтой нь уулзаж, өнөөг хэр харилцаж байгаа. Ялангуяа “Төв цэг”-ийн ойролцоо лалын шашны төв барих асуудалд нэлээд анхаарал хандуулж байгаа хүмүүстэй уулзсан.
-Тэднийг ятгах гэсэндээ уулзсан хэрэг үү? -Үгүй дээ. Угтаа бол энэ санаагаа би 2009 оны арванхоёрдугаар сард олон нийтэд танилцуулсан. Энэ тухай мэдээлэл “The New York Times” сонины эхний нүүрэнд нийтлэгдэж байсан. Тухайн үед энэ асуудлыг хэн ч сонирхоогүй шүү дээ. Маргаан өнгөрөгч тавдугаар сараас л эхэлсэн. Тиймээс хэн нэгэн үүнийг улс төржүүлж байна гэдэг нь эргэлзээгүй.
-Тэгэхээр та энэ маргааныг хэн нэгний улс төрийн ашиг сонирхлоос үүдэлтэй гэж үзэж байгаа байх нь ээ? -Яг зөв. Ингэж улс төржүүлэх нь маш аюултай хийгээд эмгэнэлтэй хоёр шалтгаантай юм. Нэгт, Америкийн төр, шашин хоёр салангид байх ёстой гэсэн зарчмыг эвдэх.
-Гэхдээ америкчуудын 71 хувь нь ихэр цамхагийн суурин дээр лалын сүм болон бусад байгууллагуудыг багтаасан томоохон барилга барих нь зүйтэй хэмээн санал өгсөн байсан. Гэтэл эсэргүүцэж байгаа хүмүүс нь илүү мэргэн санаа дэвшүүлж байвал яах вэ? -Би иргэдийн үзэл бодлыг хүндэтгэж байгаа. Энэ асуудалд тун хариуцлагатай хандах ёстой гэдгээ ч ухамсарлаж байна. Хэрэв мусульман шашинтнууд энэ дүүрэг, хотыг орхивол байдал бүр ч дордоно гэдэг нь эргэлзээгүй. Энэ нүүдлийн дараа бусад орнуудад аж төрж байгаа мусульманчуудад өөрсдийн шашин нь шахагдаж, хүнд нөхцөл байдалд ороод байгаа гэсэн ойлголт өөрийн эрхгүй төрнө. Тиймээс би мусульман шашинтнуудаа өмгөөлөхөөс илүүтэй америкийн ард түмнийг хамгаалах гэсэндээ ийм санаа гаргасан.
-Тэгэхээр та “Төв цэг”-т лалын сүм барихыг эсэргүүцэгчдийн үзэл бодлыг сонсох сонирхолгүй байгаа гэсэн үг үү? -Үгүй дээ, би тэгж хэлэх гээгүй. Мусульман шашинтнууд өөрсдийгөө америкаас шахагдаж байна гээд ойлгочихвол манай орны үндэсний аюулгүй байдалд заналхийлэх магадлал өндөр.
-Халдлагын үеэр гэр бүлийнхнээ алдсан хүмүүсийн дуу хоолойг та төдийлэн сайн сонсоогүй юм шиг санагдлаа. Тэдний дунд “Тэнд барилга барьчихвал бид яах юм бэ. Би хүүгийнхээ шарилыг одоо болтол олоогүй байна. Хүүгийн минь байгаа газар тэд сүм барих гээд байна шүү дээ” гэж ярих хүн цөөнгүй байсан. -Ихэр цамхагийн буурин дээр барилга барих гээгүй гэдгийг дахин хэлье. Бид…
-“Төв цэг”-ээс хоёр барилгын цаана шашны төв босгох гэж байгаа. -Тийм ээ. Тэнд хэний ч шарил байхгүй. Хүмүүсийн энэ ташаа бодол надад их дарамт болж байна. Халдлагын үеэр амь үрэгдэгсдийн гэр бүлийнхэнтэй уулзаж, байнга харилцах гээд байгаагийн учир нь тэр. Бид шашны төвдөө амь үрэгдэгсдийн дурсгалд зориулсан хөшөө босгохоор төлөвлөж байна. Гэхдээ барилгын эцсийн зураг төсөл одоогоор гараагүй байгаа.
-Халдлагын дараах аврах ажиллагааны үеэр нурангинд дарагдсан цөөнгүй мусульманчууд “Бидэнд тусламж үзүүлэхээс татгалзаж байсан” хэмээн гомдоллож байсан. Тэнд яг юу болсон юм бэ? -Тийм нөхцөл байдал үүссэн гэдэг нь эргэлзээгүй.
-Та мэдэж байсан хэрнээ энэ тухай олон нийтэд мэдэгдээгүй юм уу? -Бид байдлыг улам хурцатгаж, америкчуудын дунд зөрчил үүсгэхийг хүсээгүй юм.
-Нүүх эсэх асуудлаа хэлэлцээрийн ширээний ард суугаад шийдчихэж болохгүй байгаа юм уу? -Энэ хэлэлцээрийн ширээний араас шийдэх боломжгүй асуудал юм л даа. Гэхдээ бид энэ талаар зөвлөлдөж байгаа. Бид одоо ч хамгийн зөв, аюулгүй гарцыг хайсаар л байна.
-“Төв цэг”-ийн ойролцоо хоёр ч лалын шашны сүм байдгийг би мэдэх юм. Нэг нь бүр ердөө л 12 байшингийн цаана байрладаг. Нөгөө нь түүнээс хоёр байшингийн цаана бий. Тэгсэн атал дахиад нэгийг нэмж барихад яагаад дургүйцээд байгаа юм бол гэх бодол танд төрдөг үү? -Энэ бол америкийг лалын шашны эсрэг байр суурьтай болгох гэсэн цөөн хүний явуулга.
-Тэгээд яагаад заавал одоо энэ явуулгаа хийж байгаа юм бэ? -Сүүлийн хэдэн долоо хоногийн дотор америкчууд лалын цөөнгүй сүм рүү халдсаныг бид нүдээр харлаа. Маргаан зөвхөн “Төв цэг”-ийг тойроогүй гэдгийг энэ үйлдэл нотолж байна. Энэ бол лалын шашныг дэмжих үү, эсэргүүцэх үү гэсэн байр суурийг иргэдэд тулгах гэсэн болчимгүй алхам. Эцсийн зорилго нь лалын шашныг эсэргүүцэх үзлийг төлөвшүүлэх гэдэг нь илт байна.
Харин бид асуудалд бодитоор хандаж, хоорондоо зөвшилцөх шаардлагатай байна. Америкийг эрх чөлөөний орон гэдэг. Тиймээс ч манай улсад шашнаар ялгаварлан гадуурхах, аливаа сүмийг төрийн бодлогоор хавчих үзэгдэл огт гардаггүй. Тиймээс бид энэ яс хаясан явдлыг үл тоож, шашин болон эрх чөлөөгөө хэвээр авч үлдэх ёстой. Үүний тулд харилцан зөвшилцөх шаардлагатай байгаа юм.
-Террористуудын булаан эзэлсэн онгоц худалдааны төвийг мөргөсөн гэдэгт та итгэдэг үү? -Би юу?
-Энэ ч бас улс төрийн явуулга байсныг үгүйсгэх аргагүй. Харин таны хувьд энэ талаар ямар бодолтой явдаг вэ? -Осама Бин Ладентай хамтран ажиллаж байсан үе надад бий. Гэхдээ түүний юу ярьж, юу хийхийг бид бүгдээр нүдээр харсан. Гэхдээ одоо бид өнгөрснийг ухаж төнхөх биш, ирээдүйд анхаарлаа хандуулах хэрэгтэй байна.
-Лалын шашны төвийн барилгад нэг зуун сая доллар зарцуулна гэсэн. Та энэ их мөнгийг хаанаас олох бодолтой байна вэ? -Одоогоор бид энэ асуудлыг шийдээгүй байгаа.
-Тэгэхээр та барилга барих мөнгөгүй байх нь ээ? -Бид мөнгөө хангалттай хуримтлуулж амжаагүй л байна.
-Тэгээд хэрхэн олох гэж байна вэ? -Бид боломжтой бүх сурвалжаас мөнгө олно. Голчлон хандиваар л санхүүгээ бүрдүүлэх болов уу.
-Танд хандив өгөх хүмүүс, байгууллагуудын нэрсийн жагсаалт бий юү? -Бий.
-“Хамас” бүлгийнхэн танд хандив өгвөл… -Мэдээж татгалзана.
-Тэгэхээр “Хамас”-т тусалдаг хэн ч танай сүмд хандив оруулах боломжгүй гэсэн үг үү? -Бид хамгийн аюулгүй гэсэн шийдлийг л сонгоно.
-Мусульман шашинтнууд хэт даврагсдын эсрэг байр суурьтай байдаг уу? -Бидний дунд маш олон хэт даврагсдын эсрэг байр суурьтай хүн бий. Олонх нь гэж хэлсэн ч болох байх. Гэхдээ тэмцэл байдлыг улам хурцатгана уу гэхээс тус болдоггүй. Тиймээс бид дайсагналцахаас илүү энхтайвныг хүсэж байна.
-Есдүгээр сарын 11-ний үйл явдал дахин давтагдах магадлал бий юү? -Энэ тухай бодохоос ч дургүй хүрдэг. Бүр жигшин зэвүүцэж байна.
-Гэхдээ та үндэсний аюулгүй байдал юу юунаас чухал гэж хэлсэн шүү дээ. -Бидний хэнд ч энэ зүйл чухал. Бид энэ үйл явдлыг давтагдуулахгүйн тулд шалтгааныг нь олох хэрэгтэй. Энэ явдаас хойш америкчууд мусульман шашинтнуудаас жийрхэх болсон. Бид энэ байдлыг өөрчлөхийн тулд ажиллаж байна. Бид харилцан ярилцаж, бие биенийхээ тухай илүү мэдээлэлтэй болохгүй л бол энэ нийгмийн буруу хандлагыг өөрчилж чадахгүй.
-Америкчуудын 71 хувь нь таны саналыг дэмжиж байгаа. Тэд лалын шашныг дэмждэг юм болов уу? -Үгүй дээ. Асуудлыг шийдэх гэсэндээ л тэд ийм шийдвэр гаргаж байгаа юм. Бид 25 жилийн турш айл хөрш явлаа. Энэ явдлын дараа ч найрсаг харилцаагаа үргэлжлүүлэх гэсэн хэрэг. Учир нь тэд бидний хэн бэ гэдгийг сайн мэднэ. Мусульман шашинтнуудад итгэл хүлээлгэхүйц ажлыг лалын сүмийнхэн хийж байсан гэсэн үг.