Урлагийнхныг ашиглах уран арга

Нэгэн цагт болхидуухан зураглалтай хэдэн зургийн эвлүүлэг, нуршсан тайлбартай реклам төдийхнөөр төсөөлөгдөж байсан сурталчилгаа өнөөдөр пи ар, маркетинг, сурталчилгаа болон салбарлан хөгжиж тэр хэрээр бараа бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ, байгууллагаа сурталчлах далд хэлбэр, арга өдрөөс өдөрт улам нарийсч буйн гэрч нь бид болж байгаа билээ. Харамсалтай нь дүрмээс гажих өнөөх өвөрмөц ухаан мөн л энэ салбарт бараан сүүдрээ тусгаж, үзэгч, хэрэглэгч төдийгүй зэргэлдээх салбарынхнаа ч хэлмэгдүүлэх боллоо. 

Тухайн үедээ залуусыг байлдан дагуулж байсан “The Pussyсat Dolls”  хамтлагийн дуучин Николь Шерзингер эх оронд маань ирж, ая дуугаа өргөнө гэсэн эхний мэдээ энэ шинэ маркетингийн бодлогыг эхлэлийг тавьсан. “Ирмүүн” агентлаг “Космополитан” сэтгүүлийн Монгол хувилбарыг хариуцан гаргаж, олон улсын хэмээгдэх нэр хүндтэй сэтгүүлүүд Монголд хөл тавих эхлэлийг тавьсан гавьяатнууд. Харамсалтай нь түүнийхээ зэрэгцээ үзэгчид ард иргэдийн сэтгэлийг хий хөөргөдөн, хүүгээ бэрсэд тавьж ноёныг мадлах сэргэлэн тактик хэрэглэсэн нь сийрэг толгойтнууд. Хэдийгээр тэд шоубизнесийн ертөнцөд цахиур хагалаад байсан дуучныг ирж чадахгүй болсон тухай тоглолт товлогдсон хугацаанаас хэдхэн цагийн өмнө тайлбарласан ч, үнэмшил муутайхан шалтгаан нь үзэгчдийг итгүүлж дөнгөөгүй. Тухайн жилийн цаг агаарын гэнэтийн өөрчлөлт, цочир хүйтрэлийн талаар халуун намраар эрдэмтэд зарласаар байтал гэнэтийн хүйтрэл, цасан шуурганд балмагдсан дуучин жавар тачигнаж буй Орос, Германаар дайрах нислэгээр Монголд ирэхээс татгалзсан юм байх. Бүр сонирхолтой нь тоглолт болохоос хэдхэн хоногийн өмнө дуучны Facebook хуудсанд хуваарьт ажлынх нь товыг зарлахад Монголд очих талаар үг өгүүлбэр байгаагүй нь иргэдийг эргэлзүүлж, итгэлийг нь алдсан зохион байгуулагчид руу дайрч давшлахад хүргэсэн биз. Үнэндээ ч өнөөдөр төлөвлөөд л маргааш тоглочихдог гэнэтийн сюрпризээр дүүрэн ажлын хуваарь манайхаас өөр оронд үгүй. Тэр ч байтугай дэлхийн тавцанд өрсөлдөж буй эрхмүүдийн ажлын хуваарь жилийн өмнө гарчихдаг талаар мэдээлэл, мэдлэг сайтай үзэгч, хөгжим сонирхогчид хэдийнэ мэдчихээд өнөөх ирнэ гэж амлаад байсан эрхмүүдийн цахим хуудсаар зочилж, үзлэг шалгалт хийгээд үнэн мөнийг олоод амжчихсан байгаа юм.
Үймээн дэгдээсэн ирэх, ирэхгүйн талаарх мэдээллүүд үзэгчдийг талцуулж, нэг хэсэг нь Николь Шерзингерийн ямба маягийг гайхан шагшиж, нөгөө хэсэг нь “Ирмүүн”-ийнхний овсгоо самбааг гайхаад, хэл амаа билүүдээд өнгөрснөөс цаашгүй. Тоглолт ч болдгоороо болж, сэтгүүл ч хэвлэгддэгээрээ хэвлэгдэж, үр дүнд нь үзэгчид сэтгэл санаа, эдийн засгаар, дуучин нэр хүндээрээ хохироод үлдсэнээс зохион байгуулагчид томоохон сурталчилгааг багахан өртгөөр хийж, оносон уу гэхээс алдсан зүйл багатай үлдсэн. Ингээд л ямар ч хариуцлага тооцдоггүй, алдагдалгүй, асар том далайцтай сурталчилгаа болсон эл шинэлэг арга бизнес эрхлэгчдийн тархинд оч харвуулан дараагийн хувилбаруудын талаарх төсөөлөл, төлөвлөгөө гаргуулсан байхыг үгүйсгэх аргагүй.
Ингэж хардах шалтгаан ч бий. Учир нь өнгөрөгч өвлийн бас нэгэн дуулиан залуусыг цөсийг хөөргөж, бяцхан хүлээлт үүсгэж дөнгөсөн. Солонгос залуусын “Big bang” хамтлагийг Монголд урьсан, хамтлагийн гишүүн T.O.P Монголд ирэх талаар мэдээлэл хэвлэл, цахим хуудсуудад цөөнгүй гарсан боловч тэдний бараа сураг ч үзэгдээгүй. Түүний араас бас нэгэн дуулиан шуугиан. Сүүлийн үед уран бүтээлүүд нь хит болж, хип хоп сонирхогчдын анхаарлыг татах болсон рэппер Pitbull Монголд тоглох нь. Энэ удаад мөн л тоглолтын тов гарч, тасалбар нь ч худалдаалагдаад эхэлсэн. Үндэсний баяр наадмын дараахан хөгжим сонирхогчдыг Төв цэнгэлдэх хүрээлэнд цуглуулах тоглолт үндсэндээ залуусын энэ ярианы гол сэдэв болж, өнөөх жил бүр л болдог үндэсний барилдаанаас илүү донжтой хувцасладаг куба гаралтай дуучныг дэргэдээс нь харах ганц удаагийн боломж 20-иод наснынхны анхаарлыг татаад байв. Тоглолт болох өдөр ойртсоор л... Гэтэл зохион байгуулагчид алдартныг ирэх хугацаагаа хойшлуулсан хэмээн зарлах нь тэр. Тоглолтын шинэ тов гаралгүй алдарт маргаашийг ардаа гээсээр “Байгууллагаа сурталчлах гэсэн башир арга” гэх үзэгчдийн бухимдал аажимдаа дарагдаж, хичээлийн шинэ жил, ажлын ачааллын үе ихсээд асуудалдаа түүртсэн олон амлалтаа биелүүл хэмээн шаардахаа ч умартсан. Цаг хугацаа бүхнийг анагаадгийн үлгэр тэр.
Гэхдээ бас зохион байгуулагчид бүгд л үзэгчдийг даллуураар даллаж, эгээ тарвага адил хошгоруулсан юм гэвэл өрөөсгөл болох биз. Энэ сарын 20-нд Спортын ордонд тоглолтоо хийсэн “Onyx“ дэлхийн тавцанд өрсөлдөж буй уран бүтээлчид Монголын тайзыг гололгүй ирж болохыг биечлэн харуулсан. Өнгөрөгч зууны сүүлчээр хип хопчдыг байлдан дагуулж байсан алдарт рэпперүүд энэ төрлийн эрхэмлэн хүндэлж, үүх түүхийг нь судалж, үзэл суртлыг нь дэмждэг залуусын цөсийг хөөргөхөөр товлосон хугацаанд ирж, амласан тоглолтоо ч үзүүлсэн. Харамсалтай нь шинэ зуун гарсаар шинэ уран бүтээл тоотой хэд гаргаж, нэг ёсондоо үеэ өнгөрөөсөн хамтлагийн үнэ цэнэгүй хамтлагийнхныг голсноос ч тэр үү, ул болж мартагдсан хуучин хэв маягийг үл ойшоосноос болоод ч уу үзэгчид хип хопын домог хэмээгдэгчдийн сэтгэлд хүртэл цуглаж чадсангүй. Үзэгчдээ голсон рэпперүүд үг хэлээ хурцлаад, буудал руугаа буцаж мордсон талаар ч сэтгүүлчид ам булаалдан бичсэн. Тэр ч байтугай сэтгэл хөөрсөн залуусын дахиулах гэсэн алга ташилтаас залхсаных уу, зах зээл багатай оронд зам зуур буудалласандаа бухимдсанаас ч тэр үү ууж байсан усны саваа үзэгчид руу өшиглөж зүггүйтсэн талаар ч цахим хуудас, хэвлэлүүдэд гарсан сурвалжлагаас олоод уншчих боломжтой. Товчхондоо тоож ирсэн нь үеэ өнгөрөөж өнөө цагийн шоу бизнесээс шахагдсан хэрнээ хэрээ мэдэхгүй биеэ тоосон хэдэр зантай хэдэн (үнэндээ хоёрхон) рэппер байж л таарч.
Олны танил эрхмүүдийг, дэлхийд данстай оддыг тэр дундаа урлагийнхныг хэлмэгдүүлсэн энэ шинэ давалгаа бүр эртнээс эхэлсэн гэж үзэж ч болох. Гудамжнаа хаа сайгүй таарах хэзээний танил дотно зурагт хуудсууд баримт нотолгоо нь. Тэр ч байтугай алдарт жүжигчин Жет Лиг авчраад кинондоо тоглуулчихсан адтай хүмүүс, бид. Энэ мэт жишээг эрэн сурвалжлаад байх ч шаардлагагүй. Та ч бас танил дотно дүр төрхтэй таарч л явсан байх. Эцэст нь бид эзэн Чингисийнхээ нэрийг худалдаж иддэг байсан үеэ ардаа орхисон гээд давуу талыг нь бас дурдаад өнгөрөх нь зүйтэй. Түүнийхээ оронд дэлхийд данстай оддыг маркетинг, сурталчилгаандаа ашиглан, даяаршлагдах моодыг жинхэнэ утгаар нь дэлгэрүүлж буй мэдрэмжтэй иргэд гээд хөөрөгдүүлсэн ч болох.

Хатан зоригтнууд

Хатан зоригтон гэхээр л хамгийн хүчирхэг, эрэлхэг, тэмцэгч, товчхондоо хүний дээд хэмээн төсөөлөгддөг. Алдарт жүжигчин Мел Гибсоны найруулж, өөрөө гол дүрд нь тоглосон “Хатан зоригтон” гэх кино ч энэ үгийн утгыг багагүй өндөрт өргөсөн биз. Өөдөсхөн үрээ бүдчин унахад нь өвдөг нь шалбараа болов уу хэмээн түгшин гүйж очдог эцэг эхчүүдтэй харьцуулахад алгын чинээхэн үрээ амь эрссэн энэ нийгэмд эр зориг, авхаалж самбаа гарган сургуульдаа очих хүндхэн даалгавар тохоон томилдог асран хамгаалагчдыг бас нэгэн төрлийн “хатан зоригтнууд” гэлтэй. 

Арваадхан алхам явахаасаа түвэгшээсний гороор алаг үрээ үүрд алдчихсан харамсалтай хэрэг энэ онд орон нутагт гарсан байх юм. Голын цаанатай байрлах цэцэрлэгт нь хүүхдээ хүргэж өгөлгүй, гол гаталгаад л ээж аав хоёр нь буцаж. “Өөрөө дэгдээд гүйчих” гэх өнөөх л хайрхамжгүй үг үрийнх нь амийг авч одно хэмээн хэн санах билээ. Цэцэрлэг тухайн өдөр ажиллаагүй тул жаал ганцаар буцахаас аргагүй болж, гэртээ харих замдаа голд живсэн аж. Тэр ч байтугай өөрсдөө дулаан хөнжилдөө дугжирч байгаад хөлд орж буй бяцхан үрээ осгоочихсон хэрэг энэ оны эхээр нийслэлд гарчээ. Ээж, аавынхаа унтаж байх үеэр жаал гэрийнхээ хаалгыг онгойлгон гартал үүд нь түгжигдчихэж. Өвлийн тэсгим хүйтэнд даарч бээрч, айж эмээсэндээ аврал эрсэн бяцхан хүүгийн дуу аав, ээжийнхээ чихэнд хүрэлгүй алсарчээ.
Нуугдаж тоглож байсан хоёр жаал гэрийнхээ гадаа хэвтэх хөргөгчинд орж түгжигдэн, ээж, аавынхаа анхаарал болгоомжгүйгээс амь эрсдэж, бүр цогцос нь үмхийрч илжирсэн байхад л олсон хэрэг Налайх дүүрэгт хэдэн жилийн өмнө гарч л байсан.
Энэ мэт тохиолдлуудыг эргэн сөхвөл уртаас урт зохиол, зузаан боть болно. Үхсэн хүн үг хэлдэггүй. Харин хохирогчийн өмнөөс амийг нь, эрүүл мэндийг нь нэхэх асран хамгаалагчид нь өөрсдөө буруутан болсон болохоор бяцхан үрсийн өмнөөс дугарах хүнлэг сэтгэлтэн өнөөдөртөө үгүй. Үүнийг цөөнгүй баримт гэрчилнэ. Эцэг эх, асран хамгаалагчийн хариуцлагагүй байдлаас болоод эрүүл мэнд, амь насаараа хохирсон багачуулын тоо хэд вэ гээд асуувал “Тэд” гээд баттай хэлэх нь байтугай, бүдүүн баараг тойм тоо хэлэх нэг ч хариуцлагатан байхгүй. Энэ талаар хийсэн судалгаа, статистик огт үгүй гэдгийн Нийслэлийн эрүүл мэндийн газар, Цагдаагийн ерөнхий газрын хэвлэл мэдээллийн төв, хүүхдийн эрхийг хамгаалах төрийн болон төрийн бус байгууллагынхан бүгд батална. Товчхондоо амьд явах эрх нь зөрчигдсөн багачуулын асуудалд анхаарал тавьж, ажил хэрэг болгож буй хүн Монголд алга.
Эрүүл аюулгүй орчинд өсөж торних эрхээ эдлэх боломжийг хангах ёстой ээж, аавууд тэнтэр тунтар алхах жаалхан хүү, охиноо өөрөөс нь өндөргүй ах, эгчид нь даатгачихаад гэрт нь түгжээд явчихдаг, гудамж, тоглоомын талбайд орхиод гүйчихдэг явдал бидний эргэн тойронд хаа сайгүй бий. Дөрөв таван настай хүүхдэдээ дүүгээ харах ахадсан үүрэг өгчихөөд, дөрөв таван настай хүүхэд байтугай 40, 50 хүргэсэн хашир анжгай ч ажил гэрийн хооронд шогшихдоо амьд харих баталгаагүй болсон энэ нийслэлд хөтлүүлцэн гаргасан зоригтой шийдвэр тань үрийнхээ замд үхэл бэлдсэнээс өөрцгүй шийдвэр гэдгийг тунгаан нэг бодоорой.
Эцэг эх нь цэцэрлэг сургуульд нь хүргэж өгөөгүйгээс, тоглоомондоо улайран өөрийн төсөөлөл дэх гэгээхэн ертөнцдөө уусан шингэчихдэг бяцхан үрсээ харж, хамгаалах хүнгүй гудамж, тоглоомын талбайд орхичихдгоос товчхондоо эцэг, эхчүүдийн анхаарал болгоомжгүй, хайхрамжгүй байдлаас болоод өдөрт нэгээс хоёр хүүхэд автомашины осолд өртөн, эрүүл мэнд, амь насаараа хохирч байна гэсэн тоо баримт бий. Муу муухай гэсэн бүхнээс нууж өсгөсөн жаалхан үрээ санамсар болгоомжгүйгээс өөрөө дайрчихсан хэрэг ч бүртгэгдсэн байх нь бий.
Энэ оны эхний найман сарын байдлаар он гарсаар гэмт хэргийн улмаас амь эрсэдсэн бага насны 29, 8-13 насны хүүхэд 9, 14-17 насны 22 хүүхэд байх юм. Хэдийгээр Монгол улсын эрүүгийн хуулинд “Сургуулийн өмнөх насны хүүхдийг халамжлах үүрэгт ажилдаа хайнга хандах” гэсэн зүйл заалт байдаг ч энэ зүйлээр шүүхэд хандсан хавтаст хэрэг сүүлийн хоёр жилд ирээгүй гэдгийг Монгол улсын дээд шүүхийн олон нийттэй харилцах албаныхан мэдээлсэн. Гэхдээ энэ нь асран хамгаалагчийнхаа хариуцлагагүй, анхаарал болгоомжгүйгээс хүүхэд эрүүл мэнд, амь насаараа хохироогүй гэсэн үг биш. Ганцхан тэдэнд тооцох хариуцлага сулдаж, энэ талаарх мэдээ мэдээлэл, анхааруулга, сэрэмжлүүлэг хомсдсоных.
Сонирхолтой нь эцэг эхийн хайхрамжгүйгээс арван сартай болон хоёр настай жаахан охид гэртэйгээ хамт үнс нурам болох аюул дундуур амь өрсөн гарсан байхад өнөөх нийгмийн хариуцлагаа ухамсарлагч байгууллагууд хүүхдийн эрүүл аюулгүй орчинд өсөн торних эрхийг хамгаалахаар ганц ч дурсаагүйгээр үл барам хэвлэлийн мэдээллийнхэн “Энэ цагийн эгэл баатар”-аар өргөмжилж, төрөөс шударга журам медалиар шагнан, охидоо амиа өөрсдөө авар гээд хатан зориг гаргаад хаяад явсан аав М.Буянбатыг нь хүндэтгэлтэйгээр хоймортоо залж, хэвлэлийн хурал хийн магтаж сайшаасан хачирхалтай түүх бидэнд бий. Энэ онд гэхэд л жорлонд унасан дүүгийнхээ амийг аварсан тохиолдол гарч байсан ч хүүхдийнхээ амь насаар дэнчин тавьсан эцэг эхчүүдийг гэсгээх талаар бас үг цухуйлгасангүй.
Өнгөрөгч онд гэхэд л зочид буудлаас хоёр сартай хүүхдийн, Энхтайваны гүүрний дороос аманд нь малгайг нь чихэж хөнөөсөн нярайн цогцос олдсон тухай болон жорлонд хүүхдээ төрүүлчихээд хашаа давуулан шидчихсэн цэвдэг сэтгэл ээжийн тухай мэдээлэл гарч байсан. Гэхдээ хэрэг явдлын талаар дуулиан болгоод өнгөрснөөс биш, хэрэгтнүүдийг хэрхэн шийтгэж, цээрлүүлсэн тухай хэн нь дурсаагүй, дуулгаагүй. Олныг шуугиулсан нийтлэл, нэвтрүүлэг бэлтгэж, нэр хүнд, ашиг харснаас биш, сэтгэл өвдөж, санаа зовон, араас нь хөөцөлдөж, мэдээлэл хүргэн, ахиад битгий бяцхан амь эндээсэй гэсэндээ араатан сэтгэлт ээж, аавуудыг айлгах гэж бичсэн, нийтэлсэн, цацсан нэвтрүүлэг, нийтлэл хэд билээ?
Амьдралаа сайн сайхан болгох, авдаг хэдээ нэмж, хүүхдээ хүнээс дутахгүй сайхан орчин нөхцөлд өсгөх хүсэл хүн бүрийн зүрх сэтгэл бий. Гэхдээ “Үр хүүхдийнхээ сайн сайхны төлөө л ингэж цаг наргүй ажиллаж байгаа юм шүү” гэж өөрийгөө хуурч, өрөөлд хүүхдээ даатгачихаад өнгөрүүлсэн цаг хором бүрт тань өөдөсхөн жаахан амь эрсдэлд орж байдаг юм шүү. Үрийнхээ үхлээс үнэтэй хөрөнгө эдлээд та сэтгэл тэнэгэр амьдарч чадах уу?