“Өнөө цагийн хүүхдүүд өөр болжээ” гэх настнуудын үг үе үеийн залуусын чихэнд хадаатай хэвээр хэдэн зуун дамжсаныг бүү мэд. Ямартай ч шинэ цаг, шинэ үе, шинэ тутмын залуус хэзээд бусдаас онцгойрон ялгарч ирсэн нь илт. Ирээдүйн их түүхийг бичиглэх Шинэ монгол иргэд хэрхэн төлөвшиж, өөрлөгдсөнийг харуулах зорилготой “Шинэ зууны залуус” булангийн зочноор Б.Батзаяаг урилаа. Бакалаврын зэрэг горилох бүтээлээрээ химийн суурь судалгаанд нээлт хийсэн түүнтэй цахим сүлжээгээд дамжуулан хуучилснаа хүргэе.
-Юуны өмнө өөрийгөө товчхон танилцуулна уу. -Намайг Бямбаа овогтой Батзаяа гэдэг. “Шинэ Монгол” ахлах сургуулийн анxны төгсөгчдийн нэг. 2003 онд сургуулиа дүүргээд Японы Чибагийн их сургуульд элсэн орсон бөгөөд одоо Токиогийн иx сургуульд Медикал инженерчлэлийн мэргэжлээр докторантурт сурч, нэг ширxэг эсийн тувшинд оношилж эмчилж чадаx медикал багаж төxөөрөмжтэй xолбоотой судалгаа xийж
байна.
-Японд очоод хэр удаж байна вэ? -Долоон жил болсон байна.
-Японы их дээд сургуулиудын шалгуур өндөр үү? -Токиогийн их сургуулийн хувьд Япондоо нэлээд нэр хүндтэй тул шалгуур нь ч өндөр. Би Чибагийн их сургуульд математик, хими, физикийн шалгалт өгч, эссе бичин эцэст нь ярилцлаганд орж байж тэнцсэн. Тухайн үед гадаад оюутнуудад зориулсан журмаар бусад арав гаруй оюутны хамт шалгалт өгсөнөөс ердөө хоёр нь л тэнцэж байлаа. Харин Токиогийн их сургуулийн докторантурт элсэхдээ ерөнхий мэдлэг, англи хэл, мэргэжлийн мэдлэгийн шалгалт өгч, судалгааныхаа ажлын талаар илтгэл тавьж байсан.
-Тэгэхээр Японы сургуулиуд цөөн гадаад оюутан элсүүлдэг байх нь ээ? -Үгүй ээ. Зөвхөн манай факультэтэд элсэхээр арав гаруй хүүхэд шалгалт өгсөн хэрэг. Яг Чибагийн их сургуулийн хэмжээнд хэдэн гадаад хүүхэд шалгалт өгсөнийг нь сайн мэдэхгүй. Сүүлийн үед Японд хүн амын өсөлт буурч байгаа тул их сургуульд элсэх япон оюутны тоо буурах хандлагатай болсон. Тиймээс эндэхийн сургуулиуд гадаад оюутан элсүүлэх сонирхол их. Гэвч барууны орнуудын оюутнууд энд суралцахаар ирэх тохиолдол ховор. Энд сурч буй гадаад оюутнуудын 90 хувь нь хятад, үлдсэн цөөн хувь нь солонгос, вьетнам голдуу бий.
-Японд монгол оюутан хэр олон байдаг вэ? -Сүүлийн жилүүдэд японд суралцдаг монгол оюутны тоо эрс нэмэгдэж байна. Зөвхөн Токиогийн их сургуульд гэхэд л бүртгэлтэй 24 монгол оюутан бий.
-“Токиог өртөг өндөр, хөлөө олоход амаргүй хот. Япончууд ч өөрсдөө их сургуульд элсэх гэж багагүй өндөр босго давдаг” гэдэг. Манай оюутнууд энэ шалгуурын ард хэрхэн шигшигдэн үлдэж байна вэ? -Эдийн засгийн бэрхшээл энд их бий. Тиймээс хувийн зардлаар энд суралцвал амжилт гаргах магадлал бага. Миний хувьд “Шинэ Монгол” сургуулийн удирдлага намайг тэтгэлэгт хамруулж өгсөн болохоор тэр талаар айх зүйлгүй байдаг. Харин элсэлтийн шалгалтын хувьд япончуудын толгойд “Их сургуульд орохгүй бол сайхан амьдарч чадахгүй” гэсэн сэтгэлгээ суучихсан байдаг тул элсэлтийн шалгалтад тэнцэхийн тулд бүтэн жил гэртээ давтах нь ч бий. Өрсөлдөөн их учир шалгуур ч өндөр. Гэхдээ гадаадын оюутнуудад төдийлэн өндөр шалгуур тавьдаггүй байж магадгүй.
-Манай оюутнууд сурлагын хувьд хэр байдаг вэ? -Сурлагын хувьд их сайн шүү. Япон оюутнууд шалгуурыг нь даваад, сургуульдаа тэнцчихсэн л бол болоо гээд хичээлдээ төдийлэн анхаарал тавьдаггүй.
Багш нар монгол оюутнуудыг их магтдаг. Оюуны чадамж өндөртэй гээд ам сайтай байдаг юм. Энэ жил Чибагийн их сургуульд гэхэд л манай нэг оюутан сурлагаараа гадаад оюутнуудыг тэргүүлсэн. Токио хотод ийм амжилт үзүүлсэн хоёр ч оюутан бий.
-Чамайг бакалаврын зэрэг горилох эрдэм шинжилгээний бүтээлээрээ нээлт хийсэн гэж сонссон. Яг ямар нээлт хийсэн юм бэ? -Яг шинэ нээлт гэж хэлж болохгүй байх. Эрүүл мэндийн шинжилгээний шинэ арга санаачилсан юм. Цус, шээсний гэх мэт шинжилгээ хийхэд хялбар, хурдан, өртөг бага арга байсан тул тэр даруй дэмжигдсэн хэрэг.
-Санаачилсан шинэ арга чинь хэзээнээс хэрэглэгдэх бол? -Эрүүл мэндийн салбан хүний амь настай шууд холбоотой байдаг тул олон жилийн судалгаа туршилт шаардагддаг юм билээ. Судалгаа бүрэн дуусаж, технологийн жишгийг тогтоосны дараа ч хамгийн багадаа долоон жил туршилт хийж, хүний биед сөрөг нөлөөгүй, амьдралд хэрэглэж болохуйц гэдгийг нь баталдаг юм билээ. Тэгэхээр ойрын хэдэн жилдээ хэрэгжихгүй арга. Одоогоор судалгаа үргэлжилж л байгаа.
-Энэ арга амьдралд хэрэгжээд эхэлбэл зохиогчийн эрхийг чи авах уу? -Би санаачилсан боловч үргэлжлүүлэн судлаагүй, одоогоор доод ангийнхаа оюутан залууд судалгааны ажлаа өгсөн тул надаар овоглохгүй. Гэхдээ хамтран бүтээгч гээд миний нэрийг дурдах л байх.
-Ер нь Японд суралцахад ачаалал хэр их их байдаг вэ? -Японд суралцагчдыг дэлхийн хамгийн их ачаалалтай оюутнууд гэх нь бий. Ер нь япончууд өөрсдөө их махруу, ажилсаг хүмүүс. Өдөрт 5-6 цаг л унтдаг. Ажил хөдөлмөр, хийж бүтээхэд алть болох олон цаг зарцууулах гэсэндээ тэр. “Workaholic” буюу ажлын хэнээтнүүд гэсэн нэр томъёо яг л энд ажиллаж, амьдрагсдад зориулсан мэт. Энд удаан амьдрахаар өөрийн эрхгүй тэр хэмнэлд нь уусчихдаг юм билээ. Би гэхэд л өдрийн 12 цагийг лабораторидоо өнгөрөөж, сургуулийнхаа танхимд хонох үе цөөнгүй гардаг. Ялангуяа миний судалгаа амьд биеттэй илүүтэй холбоотой байдаг учир өөрчлөлтийг харалгүй өнгөрөөчихгүйн тулд хажууд нь аль болох олон цаг байх шаардлагатай байдаг.
-Энэ их ачаалалд түүртэн шантарч “Нутагтаа л сурдаг байж” гэж бодох үе гардаг уу? - Судалгааны үр дүн санасанд хүрэхгүй үед шантардаг ч тэр тухай бодох зав ч гардаггүй гэхэд хилсдэхгүй.
-Өнгөрсөн хугацаанд япончуудаас юуг суралцав? -Тэд их хичээнгүй, урьдчилан нарийн төлөвлөж байж ажилладаг. Ажлын бүтээмжээ нэмэгдүүлэх гэж байгаа нь тэр. Энд ирээд удаагүй байхдаа өдөрт 8 цаг унтдаг байсан бол одоо 4-5 цагийг л амрахад зарцуулдаг болсон. Манай сургууль байрнаас нэлээд зайтай учир ирж, очихдоо 3 цаг зарцуулдаг.
-Тэр урт хугацааг яаж өнгөрүүлдэг вэ? -Аль болох л үр дүнтэй өнгөрүүлэхийг хичээдэг. Япочуудаас сурсан бас нэг зүйл бол амьдралынхаа нэг минутыг ч алдахгүй, үр дүнтэй өнгөрүүлэх. Хэрэв та Токио хотод ирвэл тайван алхаж байгаа нэг ч хүн олж харахгүй. Бүгд л шогшиж, бараг л гүйлдэж байдаг. Дэлхий дахинд таргалалт нэмэгдэж байна гэдэг ч энд тарган хүн олоход хэцүү шүү. Бараг л байдаггүй гэж хэлж болно.
Түүнчлэн энд ажлын бүтээмж тун чухал. Нэг цагт ямар ажил амжуулдаг байсан түүнийг хагас цагийн дотор бүрэн гүйцэт хийж дуусгадаг болохыг л зорилгоо болгодог. Эл зарчим нь надад “халдчихаад” байгаа.
-Эх орондоо эргэж ирэх бодол бий юү? -Доктороо хамгаалмагц нутаг буцах төлөвлөгөөтэй байгаа. Миний мөрөөдөл бол техник технологиор бүрэн хангагдсан сайхан лаборатори Монголд байгуулах. Одоо ч тэр мөрөөдлөө биелүүлэхээр судалгаа хийж байгаа.
Юун түрүүнд эх орондоо судалгааг эцсийн бүтээгдэхүүн болгож гаргах, тэр бүтээгдэхүүний ашгаараа эрдэмтдийн судалгаанд хөрөнгө оруулах гэсэн дэлхий дахинд жишиг болсон циклийг үүсгэхэд өөрийн хувь нэмрийг оруулах бодолтой байгаа. Манай оронд эрдэмтдийн бүтээл, хөдөлмөр оюутны гарын авлага болохоос цаашгүй байсаар л байна. Ноос ноолуур, арьс шир, сүү сүүн бүтээгдэхүүн гээд малын гаралтай түүхий эдээр баялаг орны хувьд юун түрүүнд энэ талын судалгааг түлхүү хийх нь санхүүгийн асуудлаа шийдвэрлэж, шинэ тогтолцооны суурийг тавих үндэс болж өгөх байх. Хэдийгээр шинэ зуун био, нано технологийн зуун боловч манай улсад энэ талын судалгаа хийх нь тохиромжгүй тул эх орондоо очмогц одоо хийж буй ажлаа орхиод малын гаралтай түүхийн эдийн судалгаанд ханцуй шамлана. Улсын ирээдүйг нуруундаа авч явдаг хүмүүс бол инженерүүд. Тиймээс технологичид Монголд олшроосой гэх бодол төрдөг.
-Чиний бодлоор шинэ зууны залуус хэрхэн хувьсаж өөрчлөгдөж байна вэ? -1990-ээд оны залуустай харьцуулахад XXI зууныхан хийж бүтээх ухамсар өндөр, мэдээлэл цуглуулах чадвар сайтай болсон санагдсан. Энэ цагт богино хугацаанд хэн их мэдээлэл цуглуулж байна тэр хүн хождог болсон. Техник технологи хөгжсөн тул манай залуус энэ чадварт их сайн суралцсан байна билээ. Түүнчлэн дэлхий дахин даяаршиж, “Хавтгай дэлхий” гэх сэтгэлгээ өнцөг булан бүрийн залуусын оюун тархинд суусан. Манай залуус ч түүнээс дутах юмгүй болжээ. Мөн сүүлийн жилүүдэд Японд оюутан болоод ирж байгаа хүүхдүүдийг харахад сэтгэлгээ нь их чөлөөтэй болсон байна. Тэр ч байтугай 2010 онд оюутан болоод ирж байгаа хүүхдүүд 2009 оныхноос эрс ялгаатай байгаа нь харагдаж байна.
Хаа сайгүй л хувьсал хурдтай явагдаж байгаа болов уу. Хятад, вьетнам залуус ч үсрэнгүй хөгжиж, боловсорсон нь илт мэдрэгдэж байна. Гэхдээ бидэнд гаднын орнуудын залуусыг тооны олноор гүйцэхгүй ч ур чадвар, ажлын бүтээмжээр гүйцэх боломж бүрэн бий.
-Үүний тулд алдаагаа засаж залруулах хэрэгтэй. Манайхныг гаргадаг нийтлэг алдааг чи ажигласан л байх. -Манайхан багаар ажиллах чадвар муутай байдаг нь амжилтаас нь багагүй хойш татдаг. Бусад орны залуусыг бодвол богино хугацаанд их ажил амжуулдаг, ажлын бүтээмж өндөр боловч тэр эрчээрээ нэгэн жигд ажиллаж чаддаггүй дутагдалтай юм шиг санагддаг. Нэг хэсэг дуу алдмаар сайн ажиллаж байснаа удалгүй юу ч хийхгүй суучихдаг. Харин солонгос, хятадууд бол ажлын бүтээмж бага ч түүнийгээ аажим аажмаар нэмсээр нэг л мэдэхэд бидний дээр гарчихсан байдаг. Энэ нь зорьсон зүйлдээ тууштай байж чаддаггүйтэй холбоотой болов уу. Эдгээр алдаагаа засчихвал монголчууд бид үсрэнгүй хөгжиж чадах нь гарцаагүй.
-Эцэст нь үеийнхээ залууст хандаж юу хэлэх вэ? -Шинэ Монголыг бий болгох хүмүүс нь бид. Тиймээс энэ үүрэг, хариуцлагаа ухамсарлаад хамтдаа ажиллаж, хөдөлмөрлөж чадвал бид их зүйлийг цоо шинэ ертөнцийг цогцлоож чадна гэж хэлье дээ.
baharhmaar
ReplyDelete