Б.Нетаньяху: Бидний харилцаа муудаж ч, сайндаж ч байдаг

“Б.Б” хочит Бенжамин Нетаньяху гучин жилийн дараа CNN телевизийн нэвтрүүлгийн редакцид зочилжээ. Израилийн Ерөнхий сайд тэрбээр нэгэн цагт АНУ-д суух элчин сайдаар томилогдон ажиллаж байсан тул нью-йоркчууд түүний анддаггүй аж.

-Таныг хэдхэн сарын өмнө Цагаан ордонд зочилж байсныг тань санаж байна. Гэтэл энэ сарын 10-нд болсон уулзалт их л таагүй уур амьсгалтай өндөрлөлөө. Шалтгаан нь юунд байна вэ?
-Хүмүүс бидний үндсэн харилцаанаас огт өөр зүйлд анхаарал хандуулаад байх шиг санагддаг. Бидний харилцаа муудаж ч байдаг, сайндаж ч байдаг. Харин хүмүүс хэдийд бидний харилцаагүй таагүй уур амьсгалтай болж байна вэ гэдэгт л илүү анхаарлаа хандуулаад байх юм. Тэгээд түүнийг нь хэтрүүлж, заримдаа бүр дэгсдүүлэн ярьдаг. Үнэндээ бол Израиль болон Америкийн хоорондын харилцаа илүү нөхөрсөг болж байгаа. 10-нд болсон уулзалтын үеэр Ерөнхийлөгч Обама бид хоёул энэ тухай ярьсан шүү дээ. Угтаа эл уулзалт өөрөө хоёр улсын найрамдалт харилцааны илэрхийлэл болсон гэж дүгнэж болно. Бидний хэн хэн нь тэгж ойлгож байгаа.
-Та Ерөнхийлөгч Барак Обамаг ажлаа авсанаас хойш цөөнгүй удаа уулзаж, ярилцаж байсан. Та энэ харилцаагаа нөхөрлөл гэж дүгнэдэг үү, эсвэл албан хэргийн холбоо гэж боддог уу?
-Өнгөрсөн жил гаруйн хугацаанд бид хүмүүсийн бодож, дүгнэж байгаа шиг зөвхөн албан тасалгаанд уулзаж, хоёр улсын аюулгүй байдал, хамтын ажиллагааны талаар зөвшилцөж байсан юм биш. Хүмүүс ихэвчлэн бидний ялгааг харьцуулан дүгнэж, сөргөлдөх ямар шалтгаан гарах вэ гэдгийг эрдэгээс биш, биднийг нэгтгэх юу байна вэ гэдгийг анзаардаггүй. Олон нийтэд зарлахгүйгээр уулзаж байсан тохиолдол олон бий.
Израиль бол Дундад ази дахь цорын ганц ардчилсан тогтолцоотой улс. Харин Америк бол ардчиллыг жинхэнэ утгаар нь тунхагласан хэмээн дэлхий дахин хүлээн зөвшөөрдөг. Тиймээс бид нэг зорилго, нэг арга барил, бидний дайснууд хүртэл адилхан. Биднийг нэгтгэх зүйл олон. Америк руу довтлохыг хүсэгчид Израильд халдлага үйлдэх нь элбэг. Ер нь бид бүх талын холбоо харилцаатай байдаг.
-Уулзалтын үеэр Ерөнхийлөгч Обамагаас амлалтынх нь талаар асуух боломж олдоогүй юм уу?
-Тийм боломж гараагүй. Тийм хэрэгцээ шаардлага ч байхгүй гэж би үзэж байна. Манай хоёр улсаас илүү хамтын ажиллагаа, найрсаг харилцаатай орнууд үгүй гэж бардам хэлэх байна.
-Уулзалтын үеэр хэн нэг нь манай хоёр улсыг хамгийн багадаа 35 жилийн турш харилцаатай байсаар ирсэн гэж хэлсэн. Та үүнтэй санал нэгдэж байна уу?
-Манай хоёр улсын засгийн газар л байнга л харилцаатай байсаар ирсэн. Харин энэ замнал өгсөж байсан уу, уруудаж байсан уу гэдгийг тодорхой хэлж мэдэхгүй байна. Ямартай ч 35 жилийн турш харилцаатай байсан гэдэгт би эргэлзэхгүй байна.
-Та Палестины удирдлагатай уулзах хүсэлтэй байгаа гэж байсан. Тус улсын Ерөнхийлөгч Аббастай хэдийд зөвшилцөх гэж байна вэ? Энэ асуудал дэлхийн сая сая хүний анхаарлыг татсаар л байна.
-Сайхан асуулт байна Ларри. Би түүнтэй уулзах хүсэлтэй байгаагаа жил гаруйн өмнө илэрхийлж байсан. Тухайн үед Ерөнхий сайдын албыг хүлээн аваад удаагүй байсан юм. Тэгээд л нэгэн өдөр Палестины Ерөнхийлөгч Аббастай хүсэлт гаргаж, найрамдалт харилцаа тогтоох талаар ярилцах хүсэлтэй байгаагаа мэдэгдсэн.
Өнөөдөр ч мөн танай нэвтрүүлгээр дамжуулан хэлэлцүүлэг зарлаж, Ерөнхийлөгч Аббаст хандаж, зөвшилцөх хүсэлтэй байгаагаа илэрхийлье. Бидний хэн хэн нь гомдолтой байгаа. Өөрсдийн асуултдаа хариу авахыг хүсэж байна. Гэхдээ энэ бүхнээс илүүтэй хоёр орны удирдагчид нэгэн тасалгаанд зэрэгцэн сууж, энх тайвны талаар ярилцах нь чухал байна. Зөрчилдөөнд ялагч гэж байдаггүй. Хэлэлцээр байгуулахгүй л бол энэ байдлыг эцэслэн шийдвэрлэх боломжгүй байдаг.
Тиймээс яг одооноос энэ тухай ярилцъя. Бүр маргааш ч байсан болно. Намайг Ерусалим, Рамалла хүссэн газраа дуудаарай. Би дуртайяа очих болно. Миний хувьд яг л Нью-Йорк шиг халуун дулаан уур амьсгалтай хотод уулзаж, найрамдалт харилцааны талаар хэлэлцэх хүсэлтэй байна.
-Яриаг тань тасалсанд уучлаарай. Тэр энэ нэвтрүүлгийг үзнэ гэдэгт би итгэлтэй байна. Нэлээн хэдэн жилийн өмнө нэвтрүүлэгт маань Арафат, Ицхак Рабин, Йорданы хаан Хуссейн нар хамт оролцож байсан. Түүхэн нэвтрүүлэг болсон шүү. Та ч бас тийм нэвтрүүлэгт оролцож болно шүү дээ. Ерөнхийлөгч Аббас, Йорданы хаантай хамтдаа.
-Сайхан санаа байна, Ларри. Миний зүгээс тийм нэвтрүүлэгт оролцоход ямар ч бэрхшээл гарахгүй.
-Хэрэв та бүхэн зөвшөөрвөл бид ийм нэвтрүүлэг бэлдэхдээ баяртай байх болно. Учир нь энэ асуудал дэлхий нийтийн анхаарлыг татаад байна.
-Таны хэлсэн зүйл надад сайхан санаа өглөө. Угтаа Израилийн Ерөнхий сайд Ерусалим хотноо, Палестины Ерөнхийлөгч Махмуд Аббас тус хотоос ердөө л 7 минутын дотор яваад хүрэх Рамалла хотноо байдаг.
Дундад Азийн асуудалд ихэд санаа тавьдаг болохоор би Ерөнхийлөгч Обама, сенатч Жорж Мичель нарыг их хүндэлдэг. Сенатч Мичель миний хүсэлтийг Аббаст дамжуулахаар дэлхий нөгөө булан руу аялахдаа ч түүртдэггүй нэгэн. Гэхдээ одоо тэгэх шаардлагагүй гэж бодож байна. Бид хэлэлцээрийн ширээний ард сууж, асуудалд нухацтай хандах цаг болсон. Палестины хэдэн зуун дүрвэгчдийн асуудал, тус улсын ундны ус, хот тосгоны байдал хүнд байгаа учир ийм шийдвэрийг зайлшгүй гаргах шаардлагатай байгаа юм.
Эдгээр асуудлыг шийдвэрлэхийн тулд найрамдлын гэрээ байгуулахаас өөр аргагүй. Миний хүсэлт, саналыг Ерөнхийлөгч Аббас сонсоод, хүлээн зөвшөөрөх байх гэж найдаж байна.
-Ерөнхийлөгч Обама 10-ны уулзалтын үеэр хэлэлцээрийг есдүгээр сарын сүүлч хүртэл хойшлуулах саналтай байгаагаа хэлсэн. Та ч бас ийм бодолтой байгаа юу?
-Ларри, үнэндээ энэ хэлэлцээрийн үндсэн зорилго нь энх тайвныг тогтоох юм. 7 сарын өмнө Израилийн түүхэн дэх ямар ч сайдын хийж байгаагүй зүйлийг хйисэн. Арван сарын турш шийдэгдэхгүй байсан асуудлыг би нэг тийш болгож, Палемтинын удирдагчдыг хэлэлцээрийн ширээний ард суухыг уриалсан удаатай. Түүнээс хойш долоон сар өнгөрчээ. Харин тэд өнөөг хэр ирээгүй л байна. Тэд бидэнд илүү өргөн цар хүрээг хамарсан хэлэлцээр хийх шаардлагатай гэсэн шалтаг тоочдог юм. Харин би үүнд нь одоо хариулъя. Бидэнд одоо ямар ч шалтаг хэрэггүй. Асуудлыг аль болох түргэн шийдвэрлэх шаардлагатай.
-Ерөнхийлөгч асан Клинтон нэгэнтээ Дундад Азийн асуудал Ирланд, Английнхаас ч ярвигтай гэж байсан. Та бидэнд чухам яагаад энэ хоёр улс зөрчилддөгийн шалтгааынг тайлбарлач өгч чадах уу?
-Чадалгүй яах вэ. Арабын маш олон үндэстэн Израилийн хилийг хүлээн зөвшөөрдөггүйтэй энэ асуудал шууд холбоотой. Миний бодлоор улсын хил гэдэг чухал зүйл. Тухай орны аюулгүй байдлын нэгэн хүчин зүйл болдог. Мөн Израиль бол еврейчүүдийн төрөлх нутаг. Еврейчүүд хөршүүдтэй найрсаг харилцаатайгаар аюулгүй байдлаа тогтоохыг илүүд үздэг гэдгийг та мэддэг ч байж болох юм. Тиймээс ч бид Египет, Йордан зэрэг олон оронтой найрамдалт харилцаа тогтоосон. Харин одоо Палестинтай найрамдах нь юу юунаас ч чухал асуудал болоод байна.
-Палестин улс танд үнэхээр таалагддаг гэж үү?
-Таалагддаг. Бид өмнө хоёр ч удаа газар нутгаа чөлөөлж байсан. Гэтэл иран манай газар нутаг руу түрэмгийлэх болсон. Тэд манай 6 мянга орчим хотыг пуужингаар харвасан.
Бид Гаазын зурвасыг орхиж, харин тэр даруй Ираны цэргийн хүчнийхэн тэр газар нутгийг эзлэн авсан. Харин бид гурав дахь удаагаа ийм хүлцэнгүй шийдвэр гаргахгүй. Бид өнгөрсөн хугацаанд гаргасан шийдвэрүүддээ дүгнэлт хийсний эцэст ийм шийдэлд хүрсэн юм шүү. Бид найрамдлыг гэрээнд гарын үсэг зурах хүсэлтэй байгаа. Гэхдээ энэ нь дахин газар нутгаа найр тавин өгнө гэсэн үг биш.
-Миний бодлоор та зөвхөн Аббастай хэлэлцээр хийх биш Хамасын удирдагчтай ч уулзах шаардлагатай болов уу?
-Бидний тусгаар тогтнолыг хүлээн зөвшөөрч, энх тайвныг тогтоох хүсэлтэй хэнтэй ч хэлэлцээрийн ширээний ард хамт суухад би бэлэн. Харин энх тайвны эсрэг хэний ч хүлээн авахгүй.
-Тэгэхээр та “Хамас”-ын удирдагчтай уулзахгүй гэсэн үг үү?
-АНУ-ыг устгах хүсэлтэй хүмүүстэй хэлэлцээрийн ширээний ард суух шаардалагатай гэж үү?
-Өнгөрсөн тавдугаар сард Израилийн цэргийн хүчнийнхэн Гаазын зурвас дахь энгийн иргэд руу халдаж, Туркийн хэд хэдэн иргэн амиа алдсан. Энэ явдлын дараа та олон нийтийн хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр дамжуулан уучлалт гуйсан уу?
-Бид амиа алдсан энгийн иргэдийн төлөө их харамсаж байгаа. Гэхдээ үнэн хэрэгтээ ямар үйл явдал болсныг би танд сонирхуулъя. Юун түрүүнд бид яагаад Гаазын зурвасаар дамжин өнгөрч байгаа хөлөг онгоц бүрийг шалгадгаа тайлбарлах хэрэгтэй болов уу. Гаазын зурвас руу хэдэн зуун мянгаар нь илгээж байдаг зэвсгийн тоог цөөлөх гэсэндээ ийм шалгалт хийдэг.
Хүмүүсийн мэдэж байгаагаар тэр өдөр зургаан онгоц Гаазын зурвас руу нэвтэрсэн. Тэдний тав нь энгийн иргэдийн сууж явсан, ямар ч байлдааны зорилго агуулаагүй байсан. Манай тэнгисийн цэргийнхэн тэдгээр онгоцыг шалгасан. Харин зургаа дахь хөлөг нь асуудалтай байсан юм. Тэр хөлөгт ойролцоогоор 500 хүн явснаас, 450 нь энгийн иргэн байсан. Харин бусад нь зэвсэглэсэн хүмүүс. Шалгалтын үеэр тэдгээр этгээд үймж эхэлсэн. Манай цэргүүд тэр хөлөгт явсан 450 энгийн иргэний амийг аврахын тулд тулалдсан юм шүү.
-Харин одоо Турктэй ямар харилцаатай байгаа вэ?
-Турк Дундад Азийн хамгийн ач холбогдол бүхий орнуудын нэг тул тус улс болон болон манай орнын хоорондын харилцаа их чухал. Туркийн улс төрийн хүчин солигдсоноос болоод манай хоёр орны харилцаа муудсан тал бий.
Гэхдээ бид энэ харилцааг хэвийн байдалд оруулах боломж бүрийг хүлээж, ашиглаж байгаа. Өнгөрсөн долоо хоногт гэхэд л би Туркийн гадаад хэргийн сайдтай уулзсан.
Одоогоор харилцааны талаар эерэг зүйл хэлж чадахгүй ч, Израилийн Ерөнхий сайдын хувьд бид харилцаагаа сайжруулах хүсэлтэй байгаа гэдгээ албан ёсоор мэдэгдэж байна.