Америк, Япон, Солонгос гээд л байгалийн баялгийн нөөцгүй атал хөгжлөөрөө тэргүүлж буй орныг уртаас урт жагсаалтыг ямар ч их сургуудийн оюутан, мэдээллээс хоцордоггүй дунд сургуулийн сурагч ч гаргах байх. Өнөөх монголчууд оюуны чадамж сайтай гэх гадаадын оронд мэргэжлээрээ ажиллаж байгаа залуусын дүгнэлтийг санахад бид яагаад тэдэнтэй өрсөлдөж болохгүй гэх гэнэн бодол өөрийн эрхгүй төрнө. Үүнд өнөөх л хөрөнгө оруулалт, санхүүгийн бодлого үгүйлэгддэг аж. Монгол хүн зарим төрлийн хорт хавдрын эсрэг болон цус харвалтын дараахь тархин дахь цусны шимэгдэлтийг багасгах эрэлт хэрэгцээтэй атал ховор эм гарган авчихаад байгаа өнөө цагт бидэнд хангалттай нөөц бололцоо байна гээд хэлчихвэл бодит байдлаас хол зөрөхгүй болов уу. Түүнчлэн дотоодын нийт бүтээгдэхүүний 0.8-1 хувийг шинжлэх ухааны салбарт зарцуулбал улс оронд мэдэгдэхүйц ашгаа өгдөг гэх судалгаа байдаг юм билээ. Тиймээс шинжлэх ухааны салбарын хөрөнгө, санхүүгийн асуудлыг хариуцдаг Шинжлэх ухаан, технологийн сангийн захирал Т.Ган-Эрдэнэтэй уулзаж, манай улсад шинжлэх ухааны салбар ямар байдалтай байгаа талаар ярилцлаа.
-Шинжлэх ухааны хөгжлөөс улсын хөгжил хамаардаг гэдэг. Манай оронд энэ салбар хэр хөгжиж байна вэ?
-Сүүлийн жилүүдэд харьцангуй хөгжиж байгаа гэж хэлж болно. Мэдээж барууны өндөр хөгжилтэй орнуудтай харьцуулах аргагүй л даа. Манай лаборатори, эрдэм шинжилгээний ажилтнуудын тоног төхөөрөмжийн шинэчлэл ойрын хэдэн арван жилд хийгээгүй учир тэдэнтэй харьцуулах ч аргагүй юм. Зүйрлэвэл хотын төвөөс Баянзүрхийн товчоо хүртэл нэг хүн нь явган, нөгөө нь машинтай уралдсанаас өөрцгүй. Гэхдээ л манай залуус гар хоосон гээд зүгээр суухгүй байна. “Science” гэх олон улсын шинжлэх ухааны томоохон сэтгүүлд эрдэм шинжилгээний өгүүллээ хэвлүүлсэн залуус бий. Бас International Foundation for Science олон улсын байгууллагаас төслийн тэтгэлэг хүртсэн залуу эрдэмтэн ч байна. “Science” сэтгүүлд өгүүллээ нийтлүүлнэ гэдэг амаргүй шүү. Энэ сэтгүүлийн босго өндөр, шүүлтүүр хатуу.
-Дотоодын нийт бүтээгдэхүүний 0.8-1 хувийг шинжлэх ухааны салбартаа зориулбал мэдэгдэхүйц хөгждөг гэсэн судалгаа байдаг юм билээ. Харин манай оронд энэ тоо ямар хувьтай байдаг вэ?
-Хуулинд 0.4 хувийг шинжлэх ухааны салбарт зарцуулах ёстой гэсэн заалт байдаг ч одоогоор 0.17 хувийг л зориулж байна.
-Бусад орнууд хэр их хөрөнгө зарцуулдаг юм бол?
-АНУ гэхэд ДНБ-ийхээ 2.6 хувийг, Япон 3, Израйль бараг 4.5 хувийг зориулж байна. БНСУ, Израйль зэрэг улс шинжлэх ухаандаа түшиглэж хөгжинө гэсэн зорилтг тавиад энэ салбарт их хөрөнгө зарцуулж байна. БНСУ гэхэд л зөвхөн ДНБ биш мөнгөн дүнгээрээ Японы зарцуулж байгаа хөрөнгөтэй дүйцэх мөнгө гаргана гэсэн зорилт тавиад байгаа юм билээ. Израйлийн төр засаг ДНБ-ийхээ 4.5 хувийг зарцуулсны үр дүн гарч Нобелийн шагналтантай боллоо. Мэдэж өмнө нь Америк юм уу, ОХУ-д ажиллаж амьдардаг израйльчуудаас энэ шагнал хүртэж байсан л даа. Харин энэ удаагийнх эх орондоо амьдарч байгаа Израйль эрдэмтэн хүртсэнээрээ их ач холбогдолтой.
-Гадаадын хөрөнгө оруулалтыг Монгол руу татах боломж байдаггүй юм уу?
-Байлгүй яах вэ. Шинжлэх ухаанд хил хязгаар гэж байхгүй. ОХУ, БНХАУ, Белорусь, Тайвань зэрэг оронтой хамтран ажиллаж байна. Албаны шугамаар ийм харилцаа тогтоон, хөрөнгө оруулахаас гадна эрдэмтэн, судлаачид хувиараа ч гадаадын хөрөнгө оруулагчидтай холбоо тогтоож байна. Жишээлбэл Физик техникийн хүрээлэнгийн эрдэмтэн Алтанцог удирдсан газрын ховор элемент бүхий малын тэжээлийн олон улсын төсөл бий. ӨМӨЗО, ХБНГУ-ын эрдэмтэдтэй хамтарч байгаа. Энэ төрлийн малын тэжээл нь малыг таргалуулах, өвөлдөө тарга тэвээрэг алдагдуулдаггүй ач холбогдолтой. Мөн ӨМӨЗО-ы эрдэмтэдтэй хамтран ХААИС-ын мал аж ахуйн эрдэм шинжилгээний хүрээлэнгийн судлаач Рэнцэнханд сайн үүлдрийн малын үр хөврөлийг монгол ямаанд суулгах төсөл хэрэгжүүлж, энэ жил сүүний үүлдрийн хэд хэдэн ямааг хээлтүүлсэн. Ирэх хавар эхний төлөө хүлээн авах юм.
Түүнчлэн өмнө дурдсанчлан Мал эмнэлгийн хүрээлэнгийн доктор Оюунцэцэг International Foundation for Science сангаас 12 мянган долларын тэтгэлэг авсан. Энэ мэтчилэн найман хүн энэ сангаас тэтгэлэг хүртчихээд байгаа. National Science Foundation, National Institute of Healths, JSPS, International Foundation for Science гэх гадаадын шинжлэх ухаан технологийн сан бий. Эдгээр сангуудаас тэтгэлэг өгөх шалгуур их өндөр. Тэр шалгуурт тэнцэхүйц төсөл бичих чадвартай болгон судлаач, эрдэмтдээ бэлдэхийг бид сүүлийн үед зорилго болгон ажиллаж байна. Тиймээс өмнө олон улсын сангаас тэтгэлэг авсан туршлагатай эрдэм шинжилгээний ажилтнуудаараа хэрхэн төсөл бичих талаар лекц уншуулах ажлыг зохион байгуулж байна.
-Хувийн байгууллагууд шинжлэх ухааны салбарт хэр их хөрөнгө оруулалт хийдэг вэ?
-Хувийн компани хоршоо, үйлдвэрүүдэд технологийн дэвшил хийх шаардлагатай болж, шинжлэх ухааны үндэслэлтэй судалгааны эрэлт хэрэгцээ ихэсч байгаатай холбоотойгоор тэд энэ салбарт анхаарал хандуулах болсон. Тиймээс “Монос”, “Монихмо”, “Тайж” групп гэх гурван ч газар дэргэдээ эрдэм шинжилгээний лаборатори байгуулаад байна. Үүнийг мөнгөн дүнгээр хэмжээгүй болохоос багагүй хөрөнгө оруулалт гэж хэлж болно.
Надад нэг ийм бодол төрдөг юм. Энэ нутгийн зөвлөлүүд улсын наадамд түрүүлж, үзүүрлэсэн бөхчүүддээ үнэтэй машин бэлэглээд байдаг юм билээ. Тэд ийм хэмжээний мөнгө цуглуулж чадаж байгаа юм чинь тэр хөрөнгөө аймаг, сумандаа тулгамдаж буй асуудлыг шийдвэрлүүлэх эрдэм шинжилгээний ажил, төсөл, судалгаанд зориулчихмаар санагддаг юм. Бүр зөвхөн нутгийн эрдэмтнийхээ төслийг дэмжсэн ч болох шүү дээ.
No comments:
Post a Comment