Эрсдлээс эмээдэггүй уран бүтээлчид

Хязгаарлагдмал ертөнцийн “Хязгааргүй” сэтгэл

Тайзнаас томоос том толгой дүнсийнэ. Тархины нугалаа бүр нь тов тодхон харагдаж, шанааны яс нь төвийн, нүдний ухархай нь хонхойх үнсэн саарал өнгөтэй өвөрмөц хачин толгой. Бас болоогүй түүнийг шувууны үүр мэт торонд хорьчихож. Ер бусын энэ ертөнцийг УДЭТ-ын тайзнаа “Гэгээн Муза” наадмын Хөгжимт драмын төрөлд нэр дэвшсэн “Хязгааргүй” жүжгийн хамт олон бүтээжээ.
Тайз засал, өгүүлэх санаа, агуулга үйл явдлын хувьд төдийгүй үзэгчдийн хүртээл болж байгаагүй гэдгээрээ Төв аймгийн “Монгол туургатан” хөгжимт жүжгийн театрынхны бүтээсэн “Хязгааргүй” жүжиг наадамд нэр дэвшсэн бүхий л жүжгээс онцлог.
“Учиртай гурван толгой”, “Жаахан шарга”, “Цагаан гарьдын цадиг” гээд хөгжимт жүжгийн төрөлд өрсөлдөж буй бүтээлүүд ихэвчлэн үндэсний хэв шинжтэйн дээр, үзэгчдийн сайн мэдэх домог, зохиолоос сэдэвлэсэн бол “Хязгааргүй” жүжиг хэний ч мэдэхгүй хийсвэр ертөнцөд, ямар үндэстний дунд, хэзээ болоод байгаа нь тодорхойгүй үйл явдлыг харуулжээ.
Найруулагч Ч.Ганхуяг зохиолыг нь бичиж, хөгжмийн зохиолчдын холбооны ерөнхийлөгч Б.Бямбабаяр хөгжмийг нь бичсэн эл бүтээл дуулалт жүжиг, тэр дундаа моно мюзикл хэлбэрээр тавигдаж буйгаараа Монголдоо анхдагч. Жүжгийн зохиол ердөө хоёр дүртэйн зэрэгцээ дуунууд нь хоёр октав болон түүнэсэ дээш терц бүхий өргөн үелзэлтэй тул жүжигчдээс хоолойн цараа шаарддаг, мэргэжлийн дуучдын ур чадварыг сорихуйц гэдгээрээ ч наадам нэр дэвшиж буй бусад хөгжмийн жүжгүүдээс ялгаатай.
Харин үйл явдал нь үзэшгүй муухай царайтайгаасаа болоод адлагдаж, гадуурхагдсан харанхуйн эзний дотоод ертөнцийн гэрэл гэгээг багаас ээнэгшин дассан бүсгүй нь олж харж буйгаар өрнөдөг. Нэг талаараа эл жүжиг хийсвэр ертөнцийн баатруудын хайр дурлалыг өгүүлэх мэт боловч угтаа өнгө, мөнгөөр хүнийг хэмжиж, дотоод ертөнцийг гоо сайхныг үл хайхрах болсон өнөө цагийн хүмүүсийн дүр төрхийг шүүмжилж, хүний дотоод сэтгэл гадаад үзэмжээс үл хамааран хязгаар үгүй уудам, гэрэл гэгээтэй өнгөлөг болохыг харуулжээ. Харин найруулагч Ч.Ганхуяг уран бүтээлийнхээ онцлогийг хэрхэн тайлбарласныг сонирхуулъя.

-Мюзикл мэргэжлийн түвшинд ямар байх ёстойг энэ бүтээлээрээ харуулахыг зорьсон. Манайхан хэдэн эвлүүлж дуулчихаад түүнийгээ мюзикл гэх гээд байх юм. Гэтэл энэ чинь бүхэл бүтэн хөгжмийн төрөлд багтдаг, нэг ёсондоо бие даасан хөгжмийн бүтээл юм. Нөгөөтэйгүүр дуучдын ур чадварыг сорихуйц жүжиг гэж хэлж болно. Учир нь хоёр октав терц бүхий өргөн үелзэлтэй дуунуудыг дуулж, дуулахын зэрэгцээ тайзнаас буулгүйгээр цаг гучин минутын турш тоглодог. Тиймээс уран бүтээлчээс багагүй ур чадвар, хоолойн цараа шаардана.
-Орон нутгийн уран бүтээлчид бүгд үндэсний хэв шинжтэй уран бүтээл сонгосон байх юм. Танайх яагаад сэтгэхүйн жүжгээр оролцсон юм бэ?
-Нэг талаар тухайн театрын жүжиг уран бүтээлчдийнхээ онцлог, хүсэл тэмүүллийн илэрхийлэл байдаг. Гэтэл би эрсдэлд дуртай хүн шиг байгаа юм. Үзэгчдэд өмнө нь үзэж байгаагүй шинэ төрлийн уран бүтээл хүргэхийг илүүд үздэг. Мэдээж үндэсний хэв шинж бүхий жүжгүүд байх нь зүйтэй л дээ. Гэхдээ бүгд л нэгэн хэв маягтай жүжиг тавиад байвал уйтгартай биз дээ. Хүн өдөр болгон ногоотой шөл идээд байвал залхана. Түүнтэй л ижил. Би бусдаас арай өөр байхыг хүссэн юм.
-Жүжгээ яагаад “Хязгааргүй” гэж нэрлэсэн юм бэ?
-Жүжиг маань хайр сэтгэлийн сэдэвтэй. Тэр дундаа сэтгэлийн хязгааргүй өгүүлдэг. Тиймээс л “Хязгааргүй” хэмээн нэрлэсэн.

Хөгжимт жүжгийн төрлийн шилдэг зохиолч, шилдэг найруулагч, шилдэг зураач гээд бүхий л төрөлд нэр дэвшиж буй уг жүжиг, өчигдөр эцсийн хувилбараар бэлэн болж, анхны үзэгч нь “Гэгээн Муза” наадмын шүүгчид болсон. Төв аймгийн “Монгол туургатан” хөгжимт жүжгийн театрын хамт олон шинэхэн уран бүтээлээ ирэх тавдугаар сард нийслэлийн үзэгчдэд толилуулахаар төлөвлөжээ. Жүжгийн зураачаар Д.Ариунболд ажиллаж, гол дүрд тус театрын жүжигчин П.Бат-Ундрах, Д.Отгонжаргал нар тогложээ.


“Драмын наадамд нэр дэвшсэн анхны дуучин”

СУИС-ийг дуулаачийн мэргэжлээр төгссөн атал драмын оны шилдгүүдийг тодруулдаг “Гэгээн Муза” наадамд нэр дэвшиж буй анхны уран бүтээлч нь П.Бат-Ундрах. Тэрбээр “Хязгааргүй” мюзиклийн гол дүрд тогложээ.

-“Хязгааргүй” жүжигт ямар дүрд тоглосон бэ?
-Харанхуйн эзэн гэх үзэшгүй муухай царайтай, түүнээс болоод нийгмээс гадуурхагдсан, ганцаардсан нэгний дүрд тоглосон. Хүмүүс түүнийг зөвхөн гадаад байдлаар нь үнэлж, “муу хүн” гэсэн дүгнэлт гаргачихсан байдаг. Гэтэл үнэндээ тэр харанхуйн эзний зүрх сэтгэлд ямар сайн сайхан нуугдаж байгааг багаас нөхөрлөсөн бүсгүй нь олж хардаг.
-Дуучин хүн драмын жүжигт тоглоход хэр хэцүү байв?
-Мэдээж амар байгаагүй. Дуулахын зэрэгцээ жүжиглэж, зарим үзэгдэлд бүжиглэдэг болохоор надаас маш их хүч хөдөлмөр шаардсан. Дүрийнхээ мөн чанарыг бүрэн гүйцэт гаргахын тулд жил гаруй судалж, эрэл хайгуул хийсэн. Зохиолч маань миний дүрээр нийгэмд гадуурхагдсан тэр хэсгийг харуулах гэж зорьсон болов уу. Тиймээс дуугаа сурахын зэрэгцээ гудамжинд явахдаа хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдэд хүмүүс хэрхэн хандаж байна, эсвэл тэнэмэл хүмүүсийн хажуугаар зөрөхдөө ямар хандлага гаргаж байгааг нь ажигладаг байлаа. Дуучны мэргэжлээр суралцсан тул жүжиглэлтийн тухай мэдлэг хомс. Тиймээс сурч судлах зүйл их байсан. Эцэст нь “Гэгээн Муза” наадамд дуучин хүн атал нэр дэвшиж байгаадаа их баяртай байна.

Багачууд сонголт “Миний чин зоригт бяцхан найз”

Ойд маргаан дэгдэж, олон амьтад цуглажээ. Тайга хөвчийнхөн талцаж, таагүй үгс “шидэлцэв”. Зохиолч Ч.Нацагдоржийн “Миний чин зоригт бяцхан найз” жүжиг “Гэгээн Муза” наадмын Хүүхдийн жүжгийн төрөлд нэр дэвшиж буй. Драмын оны шилдэг бүтээлүүдийг тодруулдаг наадамд оролцож буй жүжгүүдээс бага насныханд зориулсан цорын ганц жүжиг нь “Монгол туургатан” театрынх. Социализмын үед бяцхан үзэгчдийн хүртээл болсон ч үзэл суртлын шалгуурт нийцээгүйгээс нэгэн үе хориотой байсан уг жүжгийг Архангай аймгийн уран бүтээлчид ч тоглож байсан удаатай аж. Харин өнгөрсөн оноос орчин үеийн хэв шинжид нийцүүлэн шинэчлэн найруулсан жүжиг Төв аймагт нээлтээ хийж, энэ сарын 17-ноос Нийслэлийн хүүхэд, залуучуудын ордонд тавигджээ. Найруулагчаар нь урлагийн гавьяат зүтгэлтэн Ч.Ганхуяг ажиллаж, Төв аймгийн хөгжим жүжгийн театрын залуу уран бүтээлчид тоглосон жүжиг зургаан төрөлд нэр дэвшиж байгаа. Тус жүжгийн тухай найруулагч Ч.Ганхуягаас тодрууллаа.

-“Миний чин зоригт бяцхан найз” жүжгийг шинэчлэн найруулж тавихдаа юуг өөрчилсөн бэ?
-Ялагдлаа хүлээж чадна гэдэг гайхамшигтай чанар. Ялагдлаа ухаарч эв найрамдалтайгаар амьдарна гэдэг чухал зүйл юм гэдгийг илүү тод харуулахыг хичээсэн. Үүгээрээ өмнө тавьж байсан жүжгээс ялгаатай болов уу.
-Үзэгчид хэрхэн хүлээн авч байна вэ?
-Сүүлийн үед манайд цэцэрлэгийн насныханд зориулсан тайз дэлгэцийн уран бүтээл ховордсон. Тиймээс ч энэ жүжгийг сонгож найруулан тавьсан юм. Хүүхэд багачуудад ийм жүжиг үгүйлэгдэж байсан нь илт харагдсан. Бяцхан үзэгчид үзэхээсээ илүүтэй жүжигчидтэй хамт тоглочихдог. Дүрүүдтэй хамт инээж, уурлахад нь хамт уурлаад л сэтгэл хангалуун хүлээж авах шиг болсон.
-Бага насныханд зориулсан жүжгийн дүрүүд нь ихэвчлэн ойн амьтад байх юм.
-Тийм ээ. Энэ нь хүүхдийн сэтгэл зүйн онцлогтой шууд холбоотой. Хүүхэд зураг зурахдаа хүртэл амьтан зурах дуртай байдаг. Хэзээ ч харж байгаа сармагчин, чоно тэдэнд соньхон санагддаг учир тэр. Тиймээс анхаарлыг нь татаж, дүрүүдээрээ дамжуулан утга санаагаа ойлгуулахын тулд зохиолчид жүжгийнхээ дүрээр ихэвчлэн амьтад сонгож авдаг.