Хүүхдийн жүжиг гэх нэр томъёо үгийн сангаас хасагдахад ойрхон байна. Уг нь урлагийн боловсролын анхан шатны мэдлэг, үзэгчийн соёлын төлөвшлийг багачууд хүүхдийн жүжгээс л олж авдаг. Дунд эргэм насныхан “Ишиг гэдэг хөөрхөн нэр”, “Эцсийн тушаал”, “Миний чин зоригт бяцхан найз” зэрэг бүтээлийг үзэж байсан тухайгаа дурсдаг. Харин 1980-1990-ээд оны залуусын олонх нь Хүүхэд залуучуудын театр, Хүүхэлдэйн театрт орж үзэх нь байтугай тийм нэртэй байгууллага байдаг эсэхийг ч мэдэлгүй хүүхэд насаа үдсэн гэх эмгэнэлтэй түүхийг бид хэдийнэ биччихэж.
Нэгэн жарны түүхтэй Хүү хэд залуучуудын театрт 1960-1970-аад онынхны хүүхэд насны гэгээн дурсамж хадгалагдаж үлдсэн. Гавьяат жүжигчин Ё.Цог “Монголын урлагийн хэдэн үеийг хүмүүжүүлсэн байгууллага бол Хүүхэд залуучуудын театр” хэмээн тодорхойлсон нь ч бий. Нэгэнт үүдээ барьж, банкинд байраа мэдүүлсэн эл театр үгүй болсноос хойш “хүүхдийн” гэх тодотголтой үлдсэн ганцхан театртаа анхаарал хандуулах цаг хэдийнэ болсон баймаар.
Үүдээ барих дөхөөд байсан Хүүхэлдэйн театрын удирдлага солигдсоноос хойш энд их зүйл өөрчлөгдсөн. Үзэгчгүй, үгүйлэх хүнгүй болоод байсан театрт эл хуль оргиж, түймэр гарч, ус алдсан гэхээс өөрөөр олон нийтийн анхаарлыг огт татахаа болиод байсан цаг саяхан. Ц.Хулан 2010 онд захирлаар томилогдсоноор эл театр амь тариатай залгасан гэхэд хилсдэхгүй. Арай гэж өнгө төрхөө засаж, үзвэрийн танхимдаа шинэчлэл хийн, бага насныханд зориулсан тайзтай болон, гэрэл дууны техник тоног төхөөрөмжөө бүхэлд нь шинэчилсэн гээд шинэ захирлын хийсэн зүйл их. Гэхдээ улс хүүхдэд зориулсан ганц театрынхаа удирдлагыг солих төдийхнөөр халамж анхаарлаа хязгаарлачихна гэвэл эндүүрэл. Угтаа эл театрын эрс шинэчлэлд улсаас оруулсан хувь нэмэр бараг үгүй. Үзвэрийн танхимын засвар, тохижилтын хөрөнгө мөнгийг Ц.Хулан захирал хувийн компаниудтай хамтарч ажиллах хүсэлт гаргасны ачаар “Номин”, Худалдаа хөгжлийн банк тэргүүтэй байгууллагууд гаргасан. Гэрэл дууны тоног төхөөрөмжийг шинэчлэх ажлыг ч тус театрын удирдлагууд Японы “Өвсний үндэс” хөтөлбөрт хандсанаар л шинэчилсэн. Хүүхдийн нас, сэтгэхүйн онцлогоос хамаарч театрууд их, бага тайзтай байх нь дэлхийн жишиг. Хэт чанга дуу авиа, харанхуйд хурц гэрэл огцом тусгах зэрэг нь багачуудын айж, түгшээдэг тул бага тайзыг цэцэрлэгийн бага насныханд зориулан тусгайлан бэлтгэдэг зарчмыг бүр хэдэн арван жилийн өмнөөс мөрдөж эхэлж. Энэ стандартад нийцүүлэн бага тайзыг байгуулж, өнгөрөгч хавар нээлтээ хийсэн нь алтан гахай, хувьтай хулгана жилийн багачуудын үзэж харах ганц зүйл болоод буй.Хэдийгээр энэ мэт олон асуудлаа шийдсэн ч багачуудын эрэлт хэрэгцээнд нийцсэн театр болсон гэж дүгнэхэд эрт байна.
Хүүхдийн их урлагтай танилцах анхны хичээлийг заадаг хүүхэлдэйн театрт хөгжингүй орнууд багагүй анхаарал хандуулдаг. Их Британид гэхэд л гүнлиг бүрт нь томоохон театр байх бөгөөд тус бүр дэргэдээ музей, дэлгүүр, зарим нь бүр хүүхэлдэйн үйлдвэртэй. Харин манай театрын үйлдвэр анги ердөө л гурван хүнтэй. Тэд оёдол эсгүүрээ ч хийж, баримал мужаанаа ч хослуулдаг ёстой л “юниверсал” ажилчид. УДЭТ, ҮДБЭЧ, ДБЭТ зэрэг мэргэжлийн байгууллагууд жилдээ хоёроос доошгүй шинэ уран бүтээл толилуулдаг байхад Хүүхэлдэйн театр 2009 онд “Алтан хөрш” жүжгийг тавьсанаас хойш их тайзнаа зориулсан шинэ бүтээл дахин төрөөгүй л байна. Энэ нь нэг талаас үйлдвэр анги хүч муутайгийнх. Орхон-Уул аймгийн хүүхэлдэйн театр гэхэд л 60 ажилтантай байхад Улсын гэх тодотголтой ганц театрын боловсон хүчний тоо 30 байх юм. Тус театрын цалин хөлс, ажилчдын нийгмийн хангамжийн асуудал гологдсоноос өнөөдөр энэ тоо цөөрсөөр л байгаа. Өнгөрөгч онд гэхэд л найруулагч нь ажлаасаа гарч, өдгөө тус театр мэргэжлийн найруулагчгүй болсон нь үйл ажиллагаанд нь нөлөөлж буй хамгийн том бэрхшээл. Түүнчлэн соёлын гавьяат зүтгэлтэн Ж.Дашдондог театрын зохиолчийн ажлаа хүлээлгэн, түүний араас тус театрын гэрлийн тоног төхөөрөмжийг хариуцаж буй цорын ганц мэргэжилтэн чөлөөнд гарах гэж байна.
Боловсон хүчний асуудлаас гадна тус театрт тулгамдаж буй бас нэгэн бэрхшээл бол байр. Өөрийн гэсэн байргүйгээс 40 жилийн түүхтэй хүүхэлдэйнүүд, агуулахын өрөөнд чихэлдэн, олонх нь ор сураггүй алга болж, өдгөө тус театрын жүжгүүд цааснаа л тэмдэглэгдэн үлдэж. Багачуудын сэтгэлд хоногшсон жүжгүүдээс сэргээн тавья гэсэн ч дүрүүд нь бүрэн бүтэн үлдсэн жүжиг нэг ч үгүй гэж ажилтнууд нь халаглан суух аж. Олон улсын жишгээр бол хүүхэлдэйн театрууд дэргэдээ музей байгуулан уран бүтээл бүрээ архивлаж, баатруудыг нь шилэн хоргонд залдаг гэнэ. Багачууд ч жүжгээ үзэхийн зэрэгцээ эх орныхоо хүүхэлдэйн урлагийн түүхтэй танилцаад гарах зэрэг олон талын ач холбогдолтой.
Хүүхэлдэйн театр, хүүхдийн жүжигт халамж анхаарал үгүйлэгдэх болсны тод жишээ нь энэ сарын 27-нд болсон “Гэгээн муза” наадмын хүүхдийн жүжгийн төрөлд хоёрхон жүжиг нэр дэвшсэн явдал. Тэгэхдээ бүр тэр хоёр нь орон нутгийн театрын уран бүтээлчдийнх байх юм. Аргагүй дээ, хүн хүч, хөрөнгө мөнгөний асуудлаас болоод хүүхэлдэйн театрт өнгөрөгч онд шинэ бүтээл төрөөгүй юм чинь. Өнгөрөгч сард нээлтээ хийх ёстой байсан “Тусгаар тогтнол буюу 13 модон хүний үлгэр” ч энэ л шалтгаанаар Ардын хувьсгалын ойн баяр хүртэл хойшилсон.
Алтан гахай, хувьтай хулгана жилийн багачууд өсөж торнисоор л… Харамсалтай нь ертөнцийн юм бүхнийг сониучирхах бяцхан үрсээ дагуулан явж үзүүлж, харуулах зүйл метрополис гэх сүржин тодотголтой нийслэл хотод маань үгүй. “Мулан” шиг монголчуудыг илт дайрч доромжилсон, “Наруто” шиг хүчирхийллийг сурталчлан ашгийн төлөө бүтээсэн киногоор хуурч аз туршихгүй юм сан.
Нэгэнтээ зохиолч Оскар Вилде “Хүүхэлдэй их олон давуу талтай. Тэд хэзээ ч эсэргүүцэл үзүүлдэггүй. Урлагт яг тохирсон дүр төрхтэй. Бас тэдэнд хувийн амьдрал гэж огт байдаггүй” гэсэн байдаг. Хүүхдийн ертөнцөд нэвтэрч, тэдэнд ертөнцийн түмэн өнгийг таниулах шидтэй хүүхэлдэйг, тэдэнд уран бүтээлээ туурвих боломж олгодог театрыг нь зохиолчид хэдэн зууны тэртээгээс өндрөөр үнэлсээр ирсэн. Харин бид хүүхдийн гэсэн тодотголтой ганцхан театртаа хүйтэн сэтгэлээр хандсаар л байх гэж үү.
No comments:
Post a Comment