Алтан үеийн хэв маяг ахин дэлгэцнээ

Борооны улирал хэдийнэ эхэлчихэж. Гэхдээ эл хур цас, бороо биш шагналын хур гэдгээрээ онцлогтой. Кино урлагийнхны бүтэн жилийн ажлыг дүгнэдэг томоохон наадмууд энэ үеэр болдог тул барууныхан наадмын үе, шагналын улирал хэмээдэг. Хэдхэн хоногийн өмнө “Алтан бөмбөрцөг”-үүд эздэдээ очсон бол ирэх сарын 26-нд Кино академийнхан шагналаа гардуулах гэж байна. Харин “Оскар”-т сойсон бүтээлүүдийн нэр хэдийнэ тодорчээ.
Өнгөрөгч оныг хуучны дурсамжит киноны хэв маяг ноёлсон жил болсон гэвэл хилсдэхгүй. 84 дэх удаагаа зохион байгуулж буй наадмын хамгийн олон төрөлд нэр дэвшсэн “Хюго”, “Жүжигчин” гэх бүтээлүүд кино урлагийн хөгжлийн эхэн үеийг санагдуулам дүрслэлтэй. Гэхдээ мэдээж хөндсөн сэдэв, үйл явдлын хувьд эрс ялгаатай.
11 төрөлд нэр дэвшээд буй  Мартин Скорсесийн “Хюго” кинонд 1930-аад онд Парис болсон үйл явдлыг харуулах бөгөөд найруулагч бүтээлдээ гурван хэмжээст дүрслэлийг ашигласан байна. Сонирхолтой нь Мичел Хазанавикусын “Жүжигчин” өргөн дэлгэцийн хар цагаан, дуугүй кино атал наадмын 10 төрөлд нэр дэвшиж хамгийн олон төрөлд нэр дэвшсэн киноны жагсаалтад аман хүзүүдээд буй.

Хамгийн олон төрөлд нэр дэвшсэн кинонууд
• “Хюго” - 11
• “Жүжигчин” - 10
• “Тусламж” - 6
• “Мөнгөний бөмбөг” - 6
• “Дайчин хүлэг” - 6
• “Залгамжлагчид” - 5
• “Лууны шивээстэй охин” - 4
• “Шөнө дундын Парис” - 4

“Мэрилинтэй өнгөрүүлсэн долоо хоног” кино ч бас муугүй амжилт үзүүлнэ хэмээн шүүмжлэгчид таамаглаж байна. Ялангуяа шилдэг жүжигчдийн төрөлд юм дуулгана хэмээн бүтээлчид нь ч найдаж буй. Уг кинонд тоглосон Мишел Уильямс, Кеннет Брэна нарын залуу  жүжигчид “Оскар”-ын шагналд нэр дэвшсэнээрээ Холливуд дахь нэр хүндээ хэдийнэ өсгөөд байгаа юм.
Түүнчлэн шилдэг жүжигчдийн төрөлд нэр дэвшигчдийн дунд хэд хэдэн сонирхолтой хүмүүс бий. Залуу уран бүтээлчдээс гадна энэ төрөлд нэр дэвшсэн ахмад зүтгэлтнүүд ч үзэгчдийн сонирхлыг багагүй татаж байна. Итгэхэд бэрх ч Гари Олдмэн анх удаа “Оскар”-ын шагналд нэр дэвшиж байгаа бөгөөд түүний Британийн тагнуулч Жорж Смайлигийн дүрд тоглосныг Кино академийнхан ийнхүү үнэлжээ.
Харин түүний өрсөлдөгчөөр Жорж Клуни “Залгамжлагчид” киноны Хавайн эргийнхний богино ханцуйтай цамцнаас салдаггүй эцгийн дүрээр, Брэд Питт “Мөнгөний бөмбөг” киноны бэйсболын менежерийн дүрээр нэр дэвшиж байна. Акулуудтай өрсөлдөж буй ч хүчтэйд тооцогдож буй залуу бол франц жүжигчин Жон Дурдин.
“Алтан бөмбөрцөг” наадмыг гартаа атган зогсоо Мэрил Стрипийг хараад гайхах хүн байгаагүй болов уу. “Төмөр хатагтай” киноны Маргарет Тэтчерийн дүрээрээ тэр “Оскар”-ын наадамд ч бас шилдэг эмэгтэй жүжигчний төрөлд нэр дэвшсэн. Харин энэ сойлго түүний Оскарын амжилтыг ахиулж байгаа юм. Тэрбээр энэ наадамд нийт 17 удаа нэр дэвшсэн нь Катрин Хэпбурн, Жэк Николсон нарынхнаас таваар илүү юм. 1979 онд туслах эмэгтэй жүжигчний төрөлд, 1982 онд “Софигийн сонголт” киногоор шилдэг эмэгтэй жүжигчний төрөлд кино академийн шагнал хүртэж байсан түүнийг гурав дахь “Оскар”-аа гэртээ зална гэдэгт шүүмжлэгчид эргэлзэхгүй байна.
Харин үзэгчдийн огтхон ч таамаглаагүй өрсөлдөгч бол “Лууны шивээстэй охин” киноны аюултай хакерийн дүрээр нэр дэвшсэн Руни Мара.
Өнгөрсөн жил тэрбээр “Facebook”-ийг үндэслэгчийн түүхийг харуулсан кинонд жижиг дүр бүтээснээс өөрөөр дэлгэцнээ гараагүй бол 2012 оны “Оскар”-ын тэргүүн шугаманд яваа нь хүмүүсийг гайхашруулсан биз.
Ахмад жүжигчин Кристофер Пламмер туслах жүжигчний төрөлд нэр дэвшиж буй. Хэрэв тэр ялбал “Оскар”-ын шагналтнуудаас хамгийн өндөр насандаа шагнал хүртсэн жүжигчин болох юм. Жессика Танди 80 настай байхдаа шагнал хүртэж байсан бол ноён Пламмер өдгөө 82 настай. Түүнтэй Кеннет Брэна, Жона Хилл нар өрсөлдөнө.
84 дэх удаагийн наадмын бас нэгэн онцгой тохиолдол бол Брэна нэгэн зэрэг таван төрөлд нэр дэвшиж буй явдал. Тэрбээр кино зохиолч, найруулагч, шилдэг эрэгтэй жүжигчин, туслах эрэгтэй жүжигчин болон богино киноны төрөлд нэр дэвшээд байна.
Энэ жилийн наадмын шалгаруулалтын дүрэмд өөрчлөлт гарсан нь шилдэг зураглалтай киноны төрөлд есөн бүтээл нэр дэвшихэд хүргээд байна. Энэ төрөлд Стивен Спилбергийн “Дайчин хүлэг”,  Стефен Далдригийн “9/11”, Каннын наадмын шагналт бүтээл болох Терренс Маликийн “Амьдралын мод” болон Вуди Алений “Шөнө дундын Парис”  тэргүүтэй хатуу самрууд өрсөлдөж байна.

Урт нэртэй хууль уршиг тарих уу

Радио, телевиз, автомашин, автобус… Саяхны жишээг дурдвал твиттер, фейсбүк. Техник технологийн хөгжил дэвшилтэй зэрэгцэн монголчуудын өдөр тутмын хэрэглээнд хүч түрэн орж ирж буй харь үгсийн тоо дахин нэгээр нэмэгдэж мэдэх нь. Энэ сарын 18-ны өдөр Wikipedia  болон жижиг 7000 гаруй цахим хуудас нэг өдрийн турш үйл ажиллагаагаа зогсоон хараар “нүүрээ будсан” нь дэлхийн олон сая хэрэглэгчдийг цочирдуулж, SOPA гэх шинэ нэр томъёог судлахад хүргэсэн. Цахим ертөнц дэх зохиогчийн эрхийг хамгаалах хууль буюу SOPA-г эсэргүүцэж буйгаа тэд ийн илэрхийлсэн аж. Wikipedia дэлхийн сая сая хүний амьдралд ямар чухал үүрэгтэй, аварга ертөнц болсныг тэд ухааруулж дөнгөсөн. Хар Wikipedia-тай өнжсөн өдөр, зөвхөн хэдхэн цахим хуудасны нүүр харлаад зогссонгүй, энэ байдал олон мянган хүний ажлыг баллаж дөнгөсөн.
Цахим ертөнцөд ноёрхдог бусад томоохон компаниуд ч энэ тэмцэлд нэгдээд буй. Тэмцлийн өдөр “Google” логогоо хараар будаж, Конгресст: Цахим сүлжээнд битгий халдаач гэсэн бичиг нүүр хуудсандаа байрлуулав. Цахим ертөнцийн эрх чөлөө XXI зуунд ус агаар мэт хэрэгтэй болсныг тэд сануулж байгаа юм.

SOPA гэж юу вэ?

Зохиогчийн эрх, тэр дундаа кино болон хөгжмийн ертөнцийнхний эрх ашгийг хамгаалсан Цахим сүлжээн дэх зохиогчийн эрхийн тухай хууль (SOPA) дэлхий нийтийг цочирдуулсан виртуал ертөнцийн үймээний гол буруутан.
Сонирхолтой нь SOPA, PIPA батлагдан, хэрэгжээд эхэлбэл Америкаас бусад орны сайт ажиллуулагчдад ихээхэн хүндрэл учруулна хэмээн “Forbes” сэтгүүлийн тоймч Ларри Мэжид нийтлэлдээ онцолжээ. Дэлхийн нөгөө бөөрөнд батлагдах хууль бидэнд ямар хүртээлтэй юм бэ гэж үү? Үнэндээ хамгаас их хамаатай. Дэлхийг хэрсэн интернэтийн сүлжээ бидэнд төдийгүй, дэлхийн өнцөг булан бүрийн хэрэглэгчдэд хамаатай.
Түүнчлэн SOPA хууль ёсоор АНУ-д үйл ажиллагаа явуулдаг бүхий л интернэт түгээх үйлчилгээ үзүүлдэг компани болон, цахим сүлжээний сервер компаниуд үйлчлүүлэгчдийнхээ өмнөөс зохиогчийн эрхийг зөрчсөн үйлдэл бүрт нь хариуцлага хүлээх аж. Харамсалтай нь дэлхий өнцөг булан бүрт ашиглагдаж буй сая сая цахим хуудасны 67 хувь нь Америкийн “Apache” вэб хостинг компаниас эрхээ авдаг. Харин тус компани өнөөх цахим ертөнц дэх сайтуудын 67 хувийн өмнөөс хариуцлага хүлээх тул Америкт урт нэрт хууль хэрэгжээд эхэлбэл дэлхийн бүхий л улс орнуудад цахим ертөнцийн хяналт тогтоно гэсэн үг. Зөвхөн “Apache” төдийгүй ноёрхлоороо хоёр, гуравдугаарт жагсах “Internet Information Services”, “Nginx”, GWS зэрэг компаниуд ч АНУ-д үйл ажиллагаа эрхэлдэг аж. Тэгэхээр товчхондоо бол интернэт ертөнц бараг бүхэлдээ Америкийн мэдэлд байгаа гэсэн үг.
Цахим сүлжээн дэх зохиогчийн эрхийн тухай хуулинд дуу хөгжим, кино төдийгүй, биет барааны зохиогчийн эрх ч яригдаж байгаа нь Америкаас бусад орны цахим худалдаа эрхлэгчдийг дампууруулж мэдэх гэнэ. Учир нь цахим сүлжээгээр дамжуулан брэнд бүтээгдэхүүнүүдийг хуулбарласан хуурамч бараа борлуулсан тохиолдолд олон улсын карт ашиглах эрхийг нь хаах арга хэмжээ авах аж. Америкчууд батлаад бусад улс хохирно хэмээхийн учир тэр.

Холливуд Силикон Валлигийн эсрэг хийсэн дайны хохирогчид нь бид

Энтертайнмент ертөнцийнхөн болон мэдээлэл технологийн салбарынны дунд булуу болсон хууль бол яах аргагүй SOPA. Тэдний тэмцэл бүр хуулийн төслийг хэлэлцэх талаар яригдаж эхлэх үед л дэгдэж. Холливудынхан оюуны өмчийг хамгаалах хуулийг дэмжиж байгаа илэрхийлээд зогсохгүй хуулийг батлахад нөлөөлөх компанит ажилд ханцуй шамлачихаж. Өнөөх оюуны өмч гэх халдашгүй зүйлийн ачаар л бүтээлээ дэлхий дахинд борлуулж, орлогоор нь мөрөөдлийн амьдралыг цогцлоож байгаа хүн хэдэн мянга байгаа учир тэгэхээс ч яах вэ. Тэд мөнгөний авдраа SOPA хэмээх өвөрмөц нохойгоор мануулах хүсэлтэй байгаа нь гарцаагүй. Харин “Google” тэргүүтэй Силикон Валли дахь мэдээллийн технологийн компаниуд хэрэглэгчдэдээ хүссэн мэдээллийг нь өгөхийг чухалчилна. Ингээд л тэдний эрх ашиг зөрчилдөх нь тэр. Хурцадмал байдал ширүүсэж, жагсаал цуглааны хэмжээнд хүрээд буй өдрүүдэд Силикон Валли дахь компаниуд зохиогчийн эрх, оюуны өмчийн асуудлыг хүндэтгэж байгаа гэдгээ мэдэгдэж байгаа бөгөөд тэд асуудлыг шийдвэрлэх өөр гарц бий гэсэн мэргэжилтнүүдийн дүгнэлтийг ч сануулаад байгаа аж. Технологийн салбарын акулууд SOPA, PIPA зохиогчийн эрхийг хамгаалахаас гадна иргэдийн мэдээлэл авах, харилцах гээд мэдээллийн эрин дэх чухал хэрэгцээ болсон бусад эрхийг хязгаарлах эрсдэлтэй хэмээн эмээж байна.

Тэмцэл үр дүнд хүрсэн. Гэвч…

Бүтэн өдөр үйл ажиллагаагаа зогсоосны эцэст технологийн салбарынхан үр дүнд хүрсэн. Конгресс SOPA-г хэлэлцэх хугацааг хойшлуулах шийдвэр гаргасан. “Wikipedia”-ийн захиралын твиттер хуудсандаа бичсэнээр сенатчдын 35 нь PIPA-г эсэргүүцэж, 41 нь түдгэлзсэн байна. Энэ өдөр зөвхөн “Wikipedia” гэхэд л 162 сая хүнийг эсэргүүцэгчдийн эгнээнд нэгтгэсэн байна.
Шоубизнесийнхэн урт нэрт хуулиудыг батлуулахын тулд хэдийнэ таван сая долларын хөрөнгө зарцуулаад байгаа бол эсэргүүцэгчдийн компанит ажил өрнүүлэх, иргэдэд ухуулах сурталчилгаа тараах ажилд зөвхөн “Google” дөрвөн сая доллар зарчихаад байгаа гэнэ.
Гэсэн ч SOPA, PIPA-ийн асуудал ингээд дуусчихгүй гэж ажиглагчид үзэж байна. Учир нь шоубизнесийн ертөнцийнхөн оюуны өмчөө хамгаалуулахаар тэмцлээ үргэлжлүүлсээр л байна. Тэгэхээр одоо оюуны өмчийг хамгаалахын сацуу интернэтийн эрх чөлөөг хаагдуулахааргүй гарц олох нь хамгийн оновчтой сонголт болох нь.

Хиллари Дафф: Урлаг намайг гадаад ертөнцөөс тусгаарласан

Ердөө л 13-хан насандаа дэлхий дахиныг шуугиулсан од болсон цөөн уран бүтээлчдийн нэг нь Хиллари Дафф. Диснейн хит цувралуудын нэг болох “Лиззи Магуайер”-ийн гол дүрд тоглон үзэгчидтэй танилцаж байсан бяцхан охин өдгөө бокс оффисыг тэргүүлэгч кинонд тоглодог чадварлаг жүжигчин, хит дууны жагсаалтыг тэргүүлсэн дуучин, борлуулалтаараа тэргүүлэгч номын зохиогч болоод буй. Түүний хоёр дахь зохиол “Үнэнч” ном худалдаанд хэдийнэ гарчээ. Амьдралынхаа хамгийн сайхан үйл явдлыг тэсэн ядаж хүлээж буй Хиллари Пирс Моргантай уран бүтээл, хувийн амьдралынхаа өөрчлөлтийн талаар ярилцсаныг орчуулан хүргэе. 

-Студид маань тавтай морил, Хиллари. 
-Баярлалаа.
-Мөн баяр хүргэе. 
-Баярлалаа.
-Тун удахгүй хүүтэй болох гэж байгаа талаар чинь сонссон. 
-Тийм ээ.
-Ээж болно гэхээр ямар санагдаж байна вэ?
-Их сайхан мэдрэмж төрж байгаа шүү. Жирэмсний эрт үед тохиолддог бэрхшээлүүдийн талаар сонссон аймшигтай түүхүүд намайг бага зэрэг түгшээж байсан. Харин би их азтай хүн бололтой юм.
-“Лиззи Магуайер”-т тоглож үеийнхээ бичлэгийг үзэхээр ямар бодол төрдөг вэ. Өөрөөрөө бахархдаг уу, эсвэл тухайн үед огт өөр цаг үе, ертөнцөд байсан юм шиг сэтгэгдэл төрдөг үү?
-Олон л бодол төрдөг. Энэ цувралд тоглосноороо Хиллари Дафф гэж хэн болохыг харуулахад бэлэн болсон гэж бодогддог. Киноны ажил дуусмагц би өөрийгөө сорихын тулд дуулах гэх мэтээр их олон зүйлийг хийж эхэлсэн.
Цаг хугацаа өнгөрөх тусам би илүү туршлагатай болж, харин хүмүүс намайг Лиззи биш Хиллари гэдгээр нь хүлээн авдаг болсон. Тиймээс хаанаас эхлэн, өнөөдрийн цэгт хүрснээ хүлээн зөвшөөрдөг. Эл цуврал нийтэд зориулагдсан бүтээл. Тиймээс их олон хүн миний талаар ташаа төсөөлөлтэй болсон байсан л даа. Гэхдээ тэр цувралгүйгээр миний ажлын амжилт өнөөдрийнх шиг болж чадахгүй байсан. Хөгжилтэй нь олон жилийн дараа өөрийн тоглосон цувралаа дахин үзэхэд харамсах сэтгэл огт төрдөггүй ээ.
-Бүр бусдын амны зугаа болсон ч гэсэн үү. Чамайг 13 насандаа олны танил од болсон болохоор олон хүн өсөж том бололгүй тэр хэвээрээ үлдээсэй гэж хүсдэг шүү дээ. Тэдгээр хүмүүс өсөж томрон огт өөр дүрд тоглохыг чинь хараад их шүүмжилдэг. 
-Огт харамсдаггүй.
-Гэхдээ Лиззи Магуайерийн олиггүй нэр чамайг их удаан дагасан. 
-Намайг 18 билүү 19 настай болоход л хүмүүс Лиззигийн дүрээр харахаа больсон. Харин би тэдний энэ бодлыг өөрчлөхийн тулд их тэмцсэн. Заримдаа бүр бухимдмаар…
-Бага насандаа олны танил болсон хүүхдүүд 19 хүрэхээр галзуу юм шиг л авирлаж эхэлдэг. 
-Тийм ээ.
-Хар тамхи татаж, архи хэтрүүлэн хэрэглэж эсвэл найз залуу, бүсгүйгээ байн байн сольж, сексийн асуудалд орооцолддог. Харин та энэ бүхнээс холуур байсан. 
-Үнэндээ би тийм ааш авиртай хүн биш л дээ. Энэ бүхэн миний амьдралаас тэс өөр ертөнцөд өрнөдөг гэдгийг батлах гэж би их хичээсэн.
-Гэхдээ та яаж энэ бүхнээс хол байж чадсан юм бэ. Танд бусдын л адил алдар нэр, мөнгө хөрөнгө байсан. Миний бодлоор залуу хүний хувьд ийм асуудлаас холуур явна гэдэг их хэцүү. Би ч залуудаа…
-Та бас тэдний нэг байсан гэж үү?
-Гэхдээ надад алдар хүнд, эд хөрөнгө байгаагүй. 
-Би энэ тал дээр их хатуу байр суурьтай байдаг хүн л дээ. Ээж минь хэдийгээр намайг хорьж цагдаад байдаггүй ч бидний хэн хэн нь аливаа асуудалд их нухацтай ханддаг. Ажил маань хэдэн цагт эхэлж, хэдийд дуусахыг ээждээ байнга хэлдэг байсан. Харин ээж надад үлгэр жишээч биеэ авч явахыг захидаг байв. Ээж минь үргэлж л чамайг ямар нэг хариуцлагагүй үйлдэл хийж, бусдыг үл тоомсорлон, биеэ хэт дөвийлгөхөд л тун удалгүй хэдэн мянган охин чамайг даган дуурайх болно гэдгийг сануулдаг.
-Чи Холливудад бүр 9 настай байхдаа ирсэн байх аа?
-Тийм ээ. Ээж эгч хоёртойгоо.
-Ээж чинь чамайг ийм алдартай болно гэдгийг их эрт таамаглаж байсан байх нь ээ?
-Үгүй байх. Эцэг эхчүүд бүгд л хүүхдээ эгдүүтэй, хөөрхөн гэж боддог. Тиймээс ч зурагтаар гаргахыг хүсдэг. Харин эгч бид хоёр үнэн сэтгэлээсээ урлагийн хүн болохыг хүсдэг байв. Тэгээд л ээж минь “Би яаж хүүхдүүдээ хориглож зүрхлэх билээ” гээд л ийм шийдвэр гаргасан хэрэг. Энэ чинь хүүхдүүд нь спортоор хичээллэх гэж зүтгэж байгаатай адилхан шүү дээ. Спортоор хичээллэхийг эцэг эхчүүд их дэмжиж, тусалдаг.
-Урлагаас болоод олон сайхан зүйлсийг золиосолчихсон юм шиг санагдах үе гардаг уу?
-Тэгэлгүй яах вэ.
-Жишээлбэл юуг хамгийн их үгүйлдэг вэ?
-Инээдтэй гэмээр зүйлүүд дээ. Хичээл дээрээ захидал шидэлцэж, сургуулийн автобусаар хүргүүлэх гээд л бусад хүмүүсийн хувьд тэнэг гэж бодогдохоор зүйлүүдийг үзэж чадаагүй. Нэг удаа аялан тоглолтоор явж байтал амьдрал минь гадаад ертөнцөөс тусгаарлагдчихсан юм шиг санагдаж билээ. Тэр үед л ямар их зүйл алдсанаа…
-Ганцаарадсан уу?
-Яг үнэн. Би их олон найзаа алдсан. Нийтийн тоглоомын газар би очдоггүй байв. Тэгээд л цаг хугацаа их хурдан өнгөрч, удалгүй энэ бүхэн намайг огт өөр ертөнцөд аваачсан байсан. Гэхдээ би энэ бүхнийг сольж болохгүй. Надад сайхан амьдрал байна. Харьцангуй эрт би энэ бүх сайхныг амссан. Энэ тусгаарлалт надад олон сайхан зүйлийг өгсөн шүү дээ.
-Хэрэв хүү тань 8, 9 нас хүрмэгцээ…
-Үгүй дээ.
-Ээж ээ, би…
-Үгүй ээ. (инээв)
-Би жүжигчин болмоор байна гэвэл та яаж энэ бүхнийг зогсоох вэ?
-Хэцүү л дээ. Хүссэн хүсээгүй л энэ бүхэн нөлөөлдөг байх. Нөхөр маань хоккей тоглодог. Багийнхан хүүг маань төрөнгүүтээ л тэшүүрээр гулгана гэлцдэг юм. Бас олны анхаарлын төвөөс хол байлгана гэдэг бараг л боломжгүй зүйл. Тиймээс хүү минь өөрөө хүсвэл би тэр бүхнийг зогсоох гэж хүчлэхгүй. Хүүхдүүд юу хүсэж буйгаа сайн мэддэг гэж би боддог. Тэгэхээр би зөвхөн “Хүүгийн минь хүссэн зүйл биш байгаасай” гэж залбирах байх.
-Та түүнд юунд ингэтлээ санаа зовоод байгаа юм бэ?
-Шоу бизнест хөл тавьж байхдаа би энэ ертөнцийг их өөрөөр төсөөлж байсан. Энэ салбарын хүмүүст хувийн амьдрал гэж байхгүй. Өмнө нь ч тийм байсан гэдэгт итгэлтэй байна. Тэр үед папарацциуд байж л байсан. Хүмүүсийн амьдралыг ухаж төнхөн, хүн бүрийг цочирдуулсан мэдээлэл хайгаад л… Гэтэл бид ч бас хүн шүү дээ. Тэр эрэл хайгуул нь ямар их уршиг тарьдаг билээ дээ.
-Таныг төгс гэж бодоход муу нь юу байх билээ?
-Үгүй дээ.
-Би их хайсан боловч ямар ч өө олоогүй шүү. 
-Хүмүүс намайг төгс гэж бодох нь байдлыг бүр ч дордуулдаг.
-Та бараг л төгс шүү дээ. Би мэдээллийн эх сурвалж гайхалтай сайн. Гэхдээ л би ямар ч өө илрүүлж чадаагүй. 
-Тийм гэж үү?
-Таны хувьд сахиусан тэнгэрийнх шиг гэрэлт цагариг толгой дээр чинь байдаг юм билээ. 
-Надад Фэй Данауэйгээс өс хонзонгоо авсан асуудал бий шүү дээ.
-Тэр тухайгаа яриач. Хэнээс өшөө авсан гэнэ ээ?
-Би тэр таагүй явдлын талаар дахин дурсмааргүй байна. Их олон жилийн өмнө болсон зүйл шүү дээ.
-Хэр таагүй дурсамж гэдгийг нь сонирхож болох уу?
-Та “Google”-ээс хайгаад олчихож болох байх аа.
-За тэгвэл түр завсарлаад би сахиусан тэнгэрийн өшөө авалтын тухай мэдээллийг “Google”-ээс хайж мэдчихээд ирье. 
-Та үнэхээр хайх гэж байгаа юм уу?
-Тийм ээ. “Үнсгэлжингийн түүх” кино 70 сая долларын ашиг олсон байдаг. Бага тоо биш шүү. 
-Муугүй ээ.
-Киноны зэрэгцээ дуу гаргаж, ном бичээд л олон газраас орлого олж байгаа байх аа?
-Тийм ээ.
-Та хэр баян хүн бэ?
-Ээж минь надад мөнгөний талаар битгий ярьж бай гэж байнга захидаг.
-Фэй Данауэй та хоёрын дунд болсон асуудлын талаар ярилцъя л даа. 
-Үгүй дээ.
-Таныг “Бонни Клайд хоёр” киноны шинэ хувилбарт тоглох болсныг мэдээд Фэй Данауэй “Та нар дөрөвхөн центийн үнэтэй жүжигчнээ халвал яасан юм бэ? Би жинхэнэ жүжигчнийг хайж байгаа гэж бодсон юм” гэж хэлсэн байна. Олонх залуу жүжигчид өөрийгөө түүнээс хавьгүй илүү гэж боддог. Харин та юу гэж хэлсэн билээ?
-Та утсаа цааш тавьсан нь дээр байх аа. (инээв)
-Харин та түүнд “Та бас Данауэй шиг царайтай байсан бол түүн шиг л байнга уурлах байсан” гэж хэлсэн. Надад энэ үг чинь их таалагдаж байна шүү. 
-Миний дотор нэг жижигхэн шулам бий.
-Энэ үг чинь түүнийг дуугүй болгож дөнгөсөн үү?
-Үгүй дээ. Тэр буцаж ирээд л “Би амьдралдаа ийм үг сонсож байсангүй” гээд л баахан юм ярьсан. Тэр талаар сонин хэвлэлүүдэд хангалттай бичсэн шүү дээ.
-Та одоо гэр бүлтэй, эд хөрөнгөтэй бүсгүй болсон. Эелдэг, спортын од залуу таны анхаарлыг хэрхэн татсан бэ?
-Тэр гайхалтай залуу. Түүнтэй учирснаа би одоо ч аз гэж боддог. Бид бусдын л адил харилцаатай, энгийн айлууд ямар байдаг яг л түүн шиг амьдардаг.
-Та түүнийгээ олохоосоо өмнө хэдэн мэлхий үнссэн бэ?
-Цөөхөн шүү. Бид энэ тухай өнөөдөр өглөө ярилцсан юм.
-Таны бодлоор хамгийн аймшигтай жагсаалттай нь хэн бэ?
-Түүний жагсаалт илүү урт байсан.
-Та Аарон Картер Жоел Мадден гэх хоёр ч алдартантай болзож байсан. Алдартнуудтай болзоход давуу тал бий юу. Тэд таныг циркийн манежний голд зогсож байгаа гэдгийг ойлгодог гэдгээрээ ч юм уу…
-Тийм шүү. Энэ давуу тал нь байх. Тэд амьдралын хэв маяг маань ямар хэцүү болохыг сайн ойлгодог. Магадгүй нөхөртөө татагдсан шалтгаан маань энэ байх. Спортын ертөнц өөр хэдий ч түүний алдар хүнд бие биенийхээ байдлыг ойлгоход тус болдог. Гэхдээ өдөр тутам хийдэг зүйлс нь өөр.
-Би таны хуруун дахь бөгжийг ер анзаараагүй юм байна. Хамгийн том шигтгээтэй бөгж байх, тийм үү?
-Үгүй дээ. Та Ким Кардашианыг нэвтрүүлэгтээ урихдаа бөгжийг нь анзаараагүй гэж үү. Шигтгээ нь минийхээс илүү том байх.
-Сүйн бөгж тань байх аа?
-Тийм ээ. Би одоо ч бөгжөө ширтсээр л минийх гэдэгт нь итгэж ядан байдаг. Бүр түүнийг бөгж өгөхөд нь муужирч унах шахсан шүү.

Жимми Картер: Обама түүхэн дэх хамгийн эв нэгдэлгүй конгресстэй ажиллаж байна

Энэ оны арваннэгдүгээр сарын 6-нд товлоод буй Америкийн нэгдсэн улсын ерөнхийлөгчийн сонгуульд нэр дэвшигчид тодроод буй. Сонгуулийн компанит ажил эхэлсэнтэй холбогдуулан “The Piers Morgan Tonight” нэвтрүүлэг улстөрчдийг зочноороо урьж эхэллээ. Ерөнхийлөгчийн албаны тухай хамгийн сайн мэдэх хүмүүсийн нэг болох Нэгдсэн улсын 39 дэх Ерөнхийлөгч, Нобелийн шагналтан Жимми Картер тэдний нэг аж. 

-1977-1981 онд АНУ-ын Ерөнхийлөгчийн албыг хашиж, түүнээс хойш энх тайвныг сахин хамгаалах үйлсэд үнэтэй хувь нэмэр оруулсан Жимми Картерт Нобелийн энх тайвны шагналыг гардуулж байсан. “Жимми Картертай өнгөрүүлсэн он жилүүд” номоо гаргаад буй Жимми Картер эхнэр Розалинын хамт нэвтрүүлэгт маань оролцож байна. Өөрийн төвдөө биднийг урьсанд баярлалаа. 
-Манай төвд та бүхнийг хүрэлцэн ирсэнд баяртай байна.
-Энд уулзах санал тань надад их таалагдсан шүү. Та 1977 онд Ерөнхийлөгч болсон байх аа? 
-Тийм ээ.
-Харин CNN…
-1980 онд байгуулагдсан.
-Картерийн төв хэдэн онд байгуулагдсан бэ? 
-1982.
-Ерөнхийлөгчид ажлаа хүлээлгэн өгсөний дараа өөрийн ажил хэргээ хөтлөх номын сан байгуулах нь түгээмэл. Харин танай төв их онцгой. Номын сан бол энэ төвийн ердөө нэг жижиг хэсэг нь байх юм. Танай төвийн гол зорилго юу вэ?
-Хүний эрх болон энх тайвны төлөө үйл ажиллагаагаа явуулж байна. Бид саяхнаас энхийн хэлэлцээр байгуулах ажилд анхаарал хандуулж эхлээд байна. Түүнчлэн төсвийнхөө 80 хувийг Африк болон Латин Америкийн ядуу иргэдийн амьжиргаа, эмчилгээ болон өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх үйл ажиллагаанд зарцуулж байгаа. Түүнчлэн хурцадмал байдалтай байгаа орнуудийн сонгуулийн үйл ажиллагаанд хяналт тавьж байна. Саяхны жишээ дурдахад бид Египетийн 89 дэх сонгуульд ажилагчаар оролцлоо.
-Энэ төвийг байгуулснаараа Ерөнхийлөгч байхдаа хийж бүтээснээсээ илүү үр дүнтэй ажилласан юм шиг санагддаг уу? 
-Үүрэг хариуцлага, эрх мэдэл, нөлөөгөөрөө энэ хоёр ажил огт өөр л дөө. Хэрэв би Цагаан ордонд байхгүй л бол Нэгдсэн улсын Хятадтай тогтоосон дипломат харилцаа тогтоож, Израиль, Египетийн энхийн хэлэлцээрт нөлөөлж чадахгүй. Түүний адил энэ хоёр үйл хэрэг хэдийгээр түүхэнд тэмдэглэхүйц явдал болсон ч, төвийн маань үйл ажиллагаа дэлхийн олон сая хүнд илүү ойр үйл ажиллагаа явуулдаг. Жишээлбэл, бид өнгөрсөн жил 12 гаруй сая хараагүй иргэдийн эмчилгээг шийдэж чадсан. 3.5 сая хүн өвчилсөн гахайн ханиад хэмээн бидний нэрлээд буй халдварт өвчинтэй тэмцсэний үр дүнд халдвар авсан тохиолдол 1000-аар буураад байна.
-Ерөнхийлөгч байх хугацаандаа тийм ч сайн үүргээ гүйцэтгэж чадаагүй юм байна даа гэсэн бодол танд төрдөг үү. Ингэж асууж байгаагийн учир нь өнөөдөр Израиль Египетийн харилцаа, мөн Америк Хятадын харилцаа тийм ч сайнгүй, бүр зарим нэгний толгойг өвтгөх болсон. Гэхдээ тухайн үед тун чухал үйл явдал болсон санагдах юм. 
-Тийм ээ. Бид эх орныхоо энх тайвныг сахин хамгаалж чадсан. Энэ хэлэлцээр, дипломат харилцаа олон арван маргаан дэгдээсний зэрэгцээ бидэнд олон арван боломжийг нээж, бас сургамж болсон. Бас нэгэн дайныг эхэлж мэдэх үе тохиогоод байсан хэдий ч бид дайн өдөөгөөгүй. Хүний эрхийг дээдэлж, энх тайвныг илүүд үзсэн.
-Египетийн сонгуулийн үйл явцыг нүдээр харж байсан хүний хувьд Ойрхи Дорнодод байдал ямар байгааг сонирхуулаач. Сонгуульд исламистууд ялж, төрийн эрхийг гартаа авах нь гэсэн айдас төрөөд байна. 
-Юуны өмнө египетчүүдийн 90 хувь нь лалын шашин шүтдэг гэдгийг бид санах хэрэгтэй. Тиймээс лалын шашны намууд сонгогдоход гайхаад байх зүйлгүй. Би саяхан исламистуудын удирдлагатай уулзаж, ярилцсан. Тэд хүний эрхийг дээдэлсэн шударга засгийн газар байгуулж чадна гэдгээ харуулсан. Хамгийн гол нь Нэгдсэн улс исламистуудыг төрийн эрх барихыг нь хүлээн зөвшөөрөх хэрэгтэй юм.
-Харин Израиль, Палестины асуудлыг та хэрхэн дүгнэдэг вэ. Миний санаж буйгаар та олон жилийн өмнөөс Палестиныг дэмжихийг эрс эсэргүүцсээр ирсэн. 
-Үгүй дээ. Би Израильд энх тайван тогтоохыг хүсэн 35 жилийн турш залбирсаар ирсэн. Мэдээж Палестинд энх тайван байдлыг тогтоохгүй бол Израиль дахь үймээн намжихгүй. Түүнчлэн Йордан, Сирийн асуудлыг ч шийдэх шаардлагатай болно гэсэн үг. Америк болон Европын холбоонд энэ үймээнийг намжаах боломж бий гэдэгт би итгэдэг.
-Хэсэг хугацааны завсарлагын дараа дахин энэ сэдвээр ярилцъя. 
(Бичлэг)
Картер: Энэ бол шинэ ертөнц. Бид энэ ертөнцийг эмхлэн байгуулахад өөрсдийн хувьд нэмрийг оруулах ёстой. Үүний тулд гадаад бодлогоо өөрчлөн шинэчилж, ёс журамд үндэслэсэн бодлого хэрэгжүүлэх ёстой юм.
-Та энэ үгийг 1977 онд Нотр Дамд тавьсан илтгэлдээ дурдаж байсан. Өнөөдөр Ерөнхийлөгч Обама яг л энэ зарчмаар гадаад бодлогоо шинэчлэх ёстой байх гэж бодогдох юм. 
-Тэр бол огт өөр цаг үе байсан. Тухайн үед  манай улс анхлан хүний эрхийн хэм хэмжээг тогтоож, нэг ёсондоо бусад улс орнуудад үлгэрлэж байсан хэрэг. Латин Америк дахь цэргийн дарангуйллын эсрэг тэгж тэмцэж байлаа. Удалгүй тэдгээр орнуудад ардчилсан ёс тогтсон шүү дээ.
-“Жимми Картертай өнгөрүүлсэн он жилүүд” номондоо та олон сайхан түүхийг бичсэн  байна билээ. Таныг газрын самрын фермд өссөнийг тань хүмүүс сайн мэдэх байх. Тиймээс цөөнгүй хүн энэ асуултад хариулт авахыг хүсэж байгаа болов уу. Та газрын самранд дуртай юу?
-Би газрын самар тарьсаар л байгаа. Бас идэх дуртай хэвээрээ.
-Таныг бага байхдаа 04.00 цагт босож самраа усалж, гэгээ тасрахаас өмнө самраа хурааж авахаар ажилдаа яарч, түүсэн самраа борлуулахаар хэдэн километр газар алхдаг байсан тухай дурдатгал номоос тань уншсан. 
-Тийм ээ.
-Өөрийн гэсэн эзэнт гүрнийг босгосон түүх тань өнөөгийн залууст үлгэр жишээ болох байх. Гэхдээ тэднийг буруушаан зэмлэх аргагүй юм. Орчин үеийн амьдралын хэв маяг, соёл л тэднийг ийм болгож байна. 
-Алс холын бөглүү тосгонд фермер хүү болон төрсөн маань надад бүтээлч, хөдөлмөрч сэтгэлгээтэй болгон хүмүүжүүлсэн гэж бодогддог. Гадаад ертөнцийн тухай ойлголтгүй, зөвхөн ажилдаа шамдаж, аав ээжийнхээ хайранд өлгийдүүлэн хүн болсон маань надад их тус болсон. Удалгүй би усан цэрэг болохыг хүсэх болсон.
-Ерөнхийлөгч Обама тун удахгүй иргэдэд хандан үг хэлнэ. Таны тавьсан илтгэл шиг иргэдийг зоригжуулж чадах болов уу. Өдрөөс өдөрт ажилгүйдэл нэмэгдэж, иргэдийн нуруун дээрх ачаа нэмэгдсээр л байна. 
Гэхдээ одоо америкчууд төрийг буруутгахаас илүүтэй хувь хувьдаа хөл дээрээ дахин зогсохын тулд хичээж, өөрийн замыг эрж олоход, яг л таны бага байсан шиг эрэл хайгуулч, хөдөлмөрч, бүтээлч болох ёстой юм шиг. 
-Ерөнхийлөгч Обама хэрхэн илтгэл тавих талаар энд нурших нь илүүц биз. Тэр надаас илүү сайн илтгэгч. Миний хувьд ямар ч үед, бүр ичгүүргүй мэт санагдаж, бусдын уур бухимдлыг төрүүлэхүйц байсан ч үнэнийг хэлэх нь чухал гэж үздэг.
-Таны бодлоор Барак Обама ажлаа хэр сайн хийж байгаа вэ?
-Миний бодлоор тэр төлөвлөсөн бүх зүйлээ хийж, гүйцэтгэж чадахгүй байх шиг байна. Учир нь тэр түүхэн дэх хамгийн хагаралтай, эв нэгдэлгүй конгресстэй хамтран ажиллаж байна.
-Та Обаматай ямар харилцаатай байдаг вэ?
-Бид төдийлэн харилцаатай байдаггүй. Түүнийг ажлаа хүлээн аваад удаагүй байхад нь анх танилцаж байлаа.
-Та үүнд харамсдаг уу?
-Арай ойр дотно байхыг хүсдэг.
(Бичлэг)
Рик Санторум (Ерөнхийлөгчийн сонгуульд нэр дэвшигч): Жимми Картераас хойш сонгогдсон Ерөнхийлөгчдөөс хамгийн аюултай нь Барак Обама. Тиймээс энэ удаагийн сонгууль зөвхөн эдийн засаг төдийгүй, эх орны маань аюулгүй байдлын асуудлыг шийдэх чухал мөч юм.
-Тэгэхээр Барак Обама танаас хойшхи хамгийн аюултай Ерөнхийлөгч байх нь. 
-Бид…
-Таны аюултай гэдгийг би огт мэдээгүй юм байна. 
-Харин би өөрийгөө хамгийн аюул багатай Ерөнхийлөгчдийн жагсаалтад бичигдэх байх гэж боддог.
-Та энх тайвныг тогтоосон болохоор уу? 
-Зөвхөн тэр ч биш л дээ. Бусад улс орнуудад ч энхийг сахиулсан нь бидний амжилт юм.
-Энэ үгийг сонсоод танд юу бодогдсон бэ? 
-Магадгүй тэр алдаа гаргасан байх л даа. Гэхдээ энэ илтгэл нь түүнд тус болохгүй л болов уу. Тэр Жоржиа мужид компанит ажлаа өрнүүлж байгаа юм билээ. Харин Жоржиа мужийн сонгогчдын 85 хувь нь миний төлөө саналаа өгч байсан.
-Хатагтай Картерийг нэвтрүүлэгтээ урья.  Жимми Картер дурдатгал номондоо гэр бүлийнхээ тухай олон арван хөгжилтэй түүхийг өгүүлсэн байсан. Тэр хэдэн жилийн өмнө таны төрсөн өдрийг мартаж байсан гэдэг. 
Розалин Картер: Тийм ээ.
-Тэгээд тэр гэнэтхэн санаад, сандрахаад дэлгүүр рүү гарч бэлэг худалдан авалгүй их өвөрмөц байдлаар асуудлыг шийдчихсэн гэдэг. Энэ түүхээ та өөрөө ярьсан нь дээр болов уу, Картер?
Жимми Картер: Би түүнийг оройтсоных нь төлөө дахин шүүмжлэхгүй хэмээн ам тангараг өргөсөн батламж бэлэглэсэн.
-Хатагтай Картер би таныг их зарчимч, цаг нарийн баримталдаг хүн гэдгийг мэднэ. Ийм бэлэг хүлээн авах ямар санагдаж байв?
Розалин Картер: Нэг минут хоцорно гэдэг түүний хувьд их том алдаа гаргаж байна гэсэн үг. Гэхдээ надад өгсөн бэлэг нь их таалагдсан.
-Тэр цаг барих тухайд дахин гомдоллоогүй юу?
Розалин Картер: Тийм ээ. Гэхдээ тэр удалгүй зул сарын баяраар надад бэлэг авахаа мартчихсан.
-Та ер нь хэр олон удаа ийм чухал үйл явдлыг мартсан бэ, ноён Ерөнхийлөгч өө?
Розалин Картер: Тэгээд л зул сарын бэлэгний оронд өглөө бүр надад кофе хийж өгч байхаар болсон. Түүнээс хойш амласнаа ягштал биелүүлж байгаа шүү.
-65 жилийн турш хамтдаа аз жаргалтай байгаагийн нууц нь юу вэ?
Розалин Картер: Цагаан ордноос гэр рүүгээ нүүж ирээд удаагүй байхад их хүнд байсан. Бид олон жилийн дараа өдөржин гэртээ хамт байдаг болсон нь том өөрчлөлт юм. Тэгэхэд л хүнд хувийн орон зай, цаг хугацаа хэрэгтэй юм байна гэдгийг ойлгосон доо. Магадгүй энэ аз жаргалтай хамтын амьдралын нэг нууц байх.

“Бурханд адислуулсан” дуучин

Тони Беннет гэхээр л төгөлдөр хуурын ард суугаад л уянгалаг серанада дуунуудаараа сонсогчдын сэтгэл зүрхийг анагааж буй төрх нь хамгийн түрүүнд санаанд орох вий. Хэдийнэ 50 сая хувь цомог борлуулж, хөгжмийн ертөнцөд өөрийн байр суурийг эзэлсэн тэрбээр өдгөө ч их урлагтаа хүчин зүтгэсээр буй. Шинэхэн цомгоо өлгийдөн авсан тэрбээр Пирс Морганы нэвтрүүлэгт уригджээ.
-Тони 85 насандаа шилдэг цомгийн жагсаалтыг дахин тэргүүллээ. Түүний оргил өөд өгсөх зам тийм ч дардан байгаагүй гэхдээ л тэр шантралгүй өөрийн дотоод ертөнцийг хөгжмөөр илэрхийлсээр л байсан. Сайн байна уу, Тони? Амьдрал ахуй ямар байна вэ?-Үүнээс сайн байсангүй.
-Та энэ үгээ дахиад хэлсэн ч болно. Юу гэх гээд байна вэ гэхээр таны амьдралын бусдынхтай адилгүй байсан шүү дээ. -Тийм ээ, би мэднэ.
-Та энэ урт хугацаанд өнгөрснөө эргэн дурсаж, эргэцүүлэн дүгнэж байв уу? -Над шиг болохоороо та ч бас өнгөрснө эргэн харж, дүгнэж цэгнэдэг болно. Бүхнийг дахиад эхнээс нь нэг эхлэхсэн гэсэн бодол эрхгүй төрөх байх. Би гайхалтай сайхан итали, америк гэр бүлд өсөж торнисон.
-Тэр цаг хугацааг эргэн санахад хамгийн түрүүнд танд юу бодогддог вэ? -Миний хайрлаж хүндэлдэг ах эгч, авга, нагац нар л бодогддог. Тэд бүгд хөдөлмөрч, ухаалаг, сайн хүмүүс байсан. Миний төлөвшилд хамгийн их нөлөөлсөн хүмүүс бол тэд. Тэд л намайг хүсэл тэмүүлэлтэй болгон хүмүүжүүлж, надад урам зориг хайрлаж байсан. Жаахан хүүхэд байхаас минь л дуулж, зураг зурах авьаясыг минь дэмждэг байлаа. Түүний ачаар сонирхол маань амьдралын минь хүсэл мөрөөдөл болон хувирсан даа.
-Гэр бүлийнхний тань танд зааж сургасан зүйлүүдээс хамгийн үнэ цэнэтэй нь юу вэ?-Тэд надад амттай хоол хэрхэн хийхийг зааж сургасан. Ээж маань сайхан хоол хийдэг хүн. (инээв) Гэхдээ миний ээж амьдралын хатуу ширүүнд их нухлуулсан. Намайг 10 настай байхад аав минь өнгөрч, ээж минь биднийг ганцаараа өсгөсөн юм. Хоол хүнсээ арайхийн залгуулж амьдардаг байсан хэдий ч ээж минь түүндээ түүртэлгүй биднийг сайхан өсгөж, хүмүүжүүлсэн. Амралтын өдрүүдэд ах, эгч нартайгаа хамт ширээ тойрон суугаад л ээждээ багахан хэмжээний тоглолт тавьж өгдөг байж билээ.
-Та тэгэхээр оройн хоолныхоо үеэр дуулдаг байсан байх нь ээ? -Тэгдэг л байсан. Гэхдээ би дуулдаг байсан гэдгээ энд ярих гэсэнгүй. Гэрийнхэн маань миний дуулахыг хараад баярлаж, цагийг хөгжилтэй өнгөрүүлдэг байсныг л дурссан юм.
-Тэднийг хөгжөөж байхдаа миний хийх ёстой ажил энэ л юм байна гэж бодож байв уу? -“Энэ чинь л би шүү дээ” гэж хэлж байснаа би өчигдрийнх юм шиг л санаж байна. Хамгаас илүү хайрладаг гэр бүлийнхэн маань намайг сайхан дуулж, сайн зурдаг гэж урамшуулдаг байлаа. Энэ урам л миний амьдралын зорилгыг тодорхойлсон доо.
-Би бас гурван хүүдээ өөрийн хүсэл мөрөөдлийг олж, түүнийхээ төлөө тэмцэх хэрэгтэй гэж хэлдэг. Хүн дуртай зүйлээ хийнэ гэдэг хэзээ ч уйдахгүй, уйтгарлахгүй гэсэн үг. Хүмүүс ихэвчлэн өглөө сэрээд л “За ажилдаа явъя даа” гэж боддог. Харин та бол зураад л, дуулаад л ямар ч цагийн хуваарьт захирагдахгүй, хүссэн зүйлээ хийж байгаа хүн. Та хийж байгаа бүхэндээ дуртай биз дээ?-Зурах, дуулах гэсэн хоёр ажил маань хэзээ ч намайг уйдааж байгаагүй. Тийм болохоор надад амралт ч хэрэггүй байдаг. Тэгэхээр таны зөв өө.
-“Дуэтууд 2” цомогтоо та Лэйди Гага, Эми Вайнхаус, Нора Жонс, Майкл Бубли, Мэрайя Кэри гээд  л өнөө цагийн шилдэг дуучидтай хамтран дуулсан дуунуудаа оруулсан байна. Тэдний дунд Синатра шиг чадалтай хоолойтой уран бүтээлч байна уу?-Та мэдэх байх л даа “Дуэт 1” цомог  маань их амжилт олсон учраас дахин хоршсон дуунуудаар цомог гаргахыг “Sony Columbia” надад санал болгосон. Хамтран ажилласан залуу уран бүтээлчдийн маань юу нь илүү надад таалагдсан гээч. Розмэри Клуни бид хоёроос ялгаатай нь тэд 20 гаруй настай атал бүгд л урлагийн мэргэжлийн хичээл заалгаж эсвэл сургуулийг нь төгсчихсөн дуучид байсан.
-Тэгвэл таны олон жил хурааж хуримтлуулсан туршлага, залуу уран бүтээлчдийн мэргэжлийн хичээл залгасан хоёр үр дүнгийн хувьд адилхан гэсэн үг үү? -Тэд бүгд мэргэжлийн дуучид. Студийнхэн Лэйди Гагад энэ цомогт хамтран ажиллахыг урьсан юм. Тэр надад их таалагдсан шүү. Би түүнтэй дуу бичүүлэх үеэр танилцсан юм. Тэр дуугаа бичүүлж дуусмагц, амрахаар биш, дараагийн ажлаа хийхээр явсан. Түүнд итгэж, цомогт минь хамтран ажиллах санал тавьсан продюссерууддаа их талархаж байна.
-Тийм гэж үү?-Зөвхөн надад төдийгүй цомгийн ажилд оролцож байсан хүн бүхэнд тэр таалагдсан. Надад тун эелдэг хандсанд нь би их талархаж байна. Тэр байдал нь гүнзгий сэтгэгдэл төрүүлсэн.
-1950-1960-аад оны үеийн алдартнуудын нэг нь та. Тэр үед л та гайхалтай хит дуунуудаа сонсогдын хүртээл болгосон. -Тэр бол миний амьдралын онцгой үе. Манай гэр бүлийнхэн уг нь Бенедетто гэдэг овогтойг та мэдэх байх. Би зургуудаа ч энэ нэрээрээ овоглодог. Хөрвүүлбэл бурханд адислагдсан нэгэн гэсэн утгатай юм. 1950-аад оноос хойш өнөөдрийг хүртэлх хугацаанд миний уран бүтээл дэлхийн бүхий л орны хөгжим сонирхогчдод хүрсэн байна.
-Үнэн гэж үү? -Ялангуяа Британид цомог маань их олон хувь борлогдсон.
-Британичууд ч танд их хайртай шүү . -Тийм ээ.
-Таны уналтын үе хэр удаан үргэлжилсэн бэ? -Зургаан сар орчим.
-Тэр үед ямар сэтгэгдэл төрж байв? -Ингээд бүх зүйл дуусаж байна гэсэн бодол огт төрж байгаагүй. Би алдаанаасаа суралцаж цааш алхахыг хүссэн. Дараагийн тоглолтоо сайн хийхэд хамаг анхаарлаа төвлөрүүлсэн.
-Таны амьдрал уран бүтээлийн тухай нийтлэлд 1970-аад он таны хувьд хамгийн таагүй үе болсон гэсэн байсан. Харин та энэ тухайгаа “Кокайн хаанаас л бол хаанаас үнэгүй олдчихдог, яг л оргилуун дарс шиг эд болсон. Эхэндээ зүгээр л зугаацах гэж хэрэглэж байсан бол цаг хугацаа өнгөрөх тусам хар тамхинаас татгалзахад улам бүр хэцүү болсоор л байв. Намайг бүхэлд нь аажмаар нөмрөн авч байсан хэрэг. Нэг удаа тунг нь хэтрүүлж хэрэглээд л өөрийгөө хүнд байдалд орсныг ойлгосон доо” гэсэн байсан. Та Холливудын бараг бүхий л алдартантай нэг тайзнаа хамт гарч үзсэн. Гэтэл сүүлийн үеийн нэр хүнд нь өсөж яваа залуу уран бүтээлчид хар тамхинд донтох хандлага таны үеийнхээс илүү нэмэгдээд байх шиг? -Би Вуди Аллений менежер Жэк Роландсаас суралцсан. Түүний хэлсэн ганцхан өгүүлбэр амьдралыг минь үндсээр нь өөрчилсөн. Тэр “Авьяасынхаа эсрэг гэмт үйлдэл хийж байна даа” гэж билээ. Ганцхан хоромд ч хүн амьдралаа өөрчлөхүйц зүйлд суралцаж болдог юм билээ. Энэ өгүүлбэр надад тийм л үнэтэй хичээл заасан. Би мансууруулах бодисонд хэт автах болсноо тэгэхэд л хүлээн зөвшөөрсөн. Бурхны өгсөн бэлгийг энэ гэмт үйлдлээрээ үгүй хийж байгаагаа ч ойлгосон.
-Хар тамхийг хаясан учраас өөрийгөө азтай гэж бодож байна уу? -Бурхны ивээлээр би үүнийг хийж чадсан. Тэр ивээл амьдралыг минь өөрчилсөн.
-Танд хар тамхинаас татгалзаж чадаагүй найз нөхөд бий юү? -Эми Вайнхаус. Миний харамсаж явдаг олон зүйлсийн нэг нь түүний сонголтыг өөрчилж чадаагүй явдал. Тэр сайн дуучин байсан. Миний дууг нь сонсож байсан залуу уран бүтээлчдээс хамгийн чадварлаг нь. Би түүнд өөрийгөө, амьдралаа үгүй хийж байгааг нь хэлээгүйдээ их харамсдаг.
-Та хоёр хамтран дуулж байсан шүү дээ. Тиймээс түүний ямар чадварлаг болохыг нь дүгнэсэн байх. Миний хувьд бол тэр шилдэг дуучин, хөгжмийн зохиолч. -Тийм шүү. Түүнтэй хамтран ажилласан маань амьдралд маань бас нэгэн өөрчлөлт хийсэн шүү. Би Фрэнк Синатрагаас 10 насаар ах юм. Гэхдээ л тэр миний багш байсан. Би түүнд хайртай. Мэдээж тухайн үед өөр гайхалтай уран бүтээлчид олон байсан л даа.
-Харин Эми тэр чадварлаг дуучдын аль хавьд жагсах бол? -Тэр шилдэг нь байсан. Миний дууг нь сонсож байсан дуучдаас хамгийн сайн нь Эми.
-Тийм гэж үү? -Тэр жинхэнэ поп жааз дуучин байсан. Тэр бүхий л урсгалыг сонсдог байсан. Тэгээд өөрт хамгийн тохирох урсгалаа сонгон авч чадсан. Юуг нь өлгөн авч сонсож, юуг нь гээхээ мэддэг бүсгүй байсан. Үүнээс гадна сайн дуучин болоход нөлөөлдөг чухал зүйлсийн нэг нь зүрх сэтгэл. Тэр чин сэтгэлээсээ илэрхийлж чадахгүй дуугаа хэзээ ч дуулж байгаагүй.
-Түүнийг нас барсан талаар мэдээллэх үед та хаана байсан бэ? -Гэртээ. Энэ явдал биднийг хамтарсан дуугаа бичүүлснээс сарын дараа болсон. Эмгэнэлт мэдээллийг сонсоод би нулимсаа ч барьж чадаагүй.

Гүнж нарын ирээдүйг хэрхэх вэ?

Нүүрэндээ инээмсэглэл тодруулаад, нүдэндээ жаргалын оч гэрэлтүүлж басхүү ичингүйрэн өвдөг дээрээ сөхрөн суусан британи бүсгүйн төрх ихэд танил харагдана. Гэхдээ хатагтай Диана Спенсер гэж эндүүрэм энэ бүсгүй бол түүний хүү хунтайж Уильямын сүйт бүсгүй, Британийн шинэ гүнж Кэйт Мидлтон. Яг л хадам ээжийнх нь гэрлэх ёслол шиг Кэйт Мидлтоны хурим ч бас бүхнийг нарийн төлөвлөж, чамбай гүйцэтгэсэн эрхэмсэг болж, дэлхий даяар сая сая хүн энэ үйл явдалд анхаарал хандуулсан. Эдийн засгийн хямрал гээд л элдэв асуудлуудад ундууцаж, дэлбэрэх шахаад байсан сонины хуудсуудад ч шинэ гүнжийн талаарх таатай мэдээлэл нийтэлж тайвшрах боломж олдох нь тэр. Гэхдээ манай шинэ цагийн гүнж Кэйт Мидлтоны өнгөрсөн амьдралын талаарх таагүй дурсамжийг тэнд сөхөөгүй байсан байх аа. Үлгэрийн сайхан төгсгөлд итгэдэг хүн үгүй болж, хөлд нь таарах болор шаахайн эрэлд бүсгүйчүүд хатахаа больсон өнөө цагт “гүнж” гэсэн ажлын байр нийгэмд хэрэгтэй юу. 

Хэдийгээр гүнж нар охидын маань сонирхлыг татахаа больсон, тэд хүн төрөлхтний соёлт иргэншлээс арчигдан үгүй болж байна гэж үзэх аргагүй ч, орчин цагт гүнжийн талаарх ойлголт өөрчлөгдсөн гэвэл мэтгэх хүн үгүй болов уу. Бяцхан охид ердөө гурав эсвэл дөрвөн настайдаа л гүнж хүн ямар байх ёстойг гадарладаг болчихдог. Тэд титэм, гялтганасан гутал, хөвсгөртэй хормойтой даашинзтай болохыг хүснэ. Тэр ч байтугай жижигхэн хөл нь хувь заяаг нь өөрчлөх Үнсгэлжин, өөрийн угсаа гаралыг үл гадарлах гүнж Анастасия, мангасын дүрд хувирсан ханхүүг аврагч Белла гээд л “Дисней”-н гүнж нартай холбоотой бүхий л зүйлд хорхойсдог. Холливуд ч гүнжийн тухай шинэ түүх зохиож байсан. Тэд анх ахлах сургуулийн охин гүнж болох хичээлд сууж эцэст ч Женовын хатан хааж болж байгаа тухай өгүүлэх “Гүнжийн өдрийн тэмдэглэл” гэх кино бүтээж Анне Хэтавэйг гол дүрд нь тоглуулж байсан. 

Харин феминизмийн хоёр дахь давалгаа “Нойрсож буй гүнж” тэргүүтэй түүхүүдээр эхэлж, тэд бүсгүй хүний амьдрал гэрлэснээр эхэлдэг, харин гэрлэлт сайхан ханхүүгийн үнсэлтээс эхэлдэг гэх үзлээр охидыг төлөвшүүлж эхэлсэн. Саяхан нэгэн ээж “Охин минь гүнж болохын мөрөөсөл болох юм” гэж сэтгэл зовнингуй ярьж байсан нь өнөөдөр ч энэ үзэл байсаар л байгаагийн тод жишээ юм. 

Харин би түүнд санаа зовох хэрэггүйг сануулсан. Учир нь бяцхан охин нь феминизмийн хоёр дахь давалгааны буруу онолоор хүмүүжсэн хэрэг. Гэхдээ нарийн тунгаавал энэ бас ч тийм ч буруу үзэл биш. Энэ давалгаа гоё сайхан харагдах, хүлцэн байхын тухай биш, өөртөө итгэлтэй байх, сэтгэлийн хаттай байхыг сургадаг. Хөвгүүд супер баатруудыг үлгэр дуурайлаа болгож, тэднээс хүчтэй зоригтой байхыг суралцдаг шиг охид ч бас гүнж нараас үлгэр жишээ авдаг гэсэн үг. Тэднээс илүү өлмий дор нь дэлхий ертөнц бүхэлдээ байгааг үлгэр жишээчээр үзүүлэх хүн хэн байхсан билээ. Кэйт Мидлтон, Диана Спенсер нар шиг үзэсгэлэнтэй агаад сэтгэл татам, мэдрэмжтэй хэрнээ зэвсэгт хүчин удирдаж, эрдэнэсийн сан хөмрөг нээх хүчтэй байхыг сургах хүн өөр бий гэж үү. Гүнж нар хэзээ ч поп одод шиг хар тамхи хэрэглэдэггүй, тэгсэн атлаа Хиллари Клинтон, Кондолиза Райс нараас ч илүү хүчтэй, гэхдээ тэднээс илүү сайхан хувцасладаг. Гэхдээ загвар өмсөгчид шиг хэт задгай биш, ээждээ тусалсныхаа төлөө хэзээ ч гомдоллож, бухимддаггүй. Бүр хатан хаан болох байсан ч тэр. Тиймээс гүнж нараас илүү үлгэр дуурайл болох бүсгүй олдохгүй л болов уу. 

Өнөө цагийн гүнж нараас үүргээ үлгэр жишээ гүйцэтгэж байгаа хоёр хүнийг нэрлэх байна. Диана гүнж л сүйрлийн ирмэгт очоод байсан Британийн нийгмийн тогтолцоонд дүн шинжилгээ хийсэн ч, харамсалтай нь цөөн хэдэн хүнээс л талархлын үг сонссон. Учир нь тэр бүгдэд хүлээн зөвшөөрөгдөхүйц үзэсгэлэнтэй байсан хэдий ч, бүгдэд хүлээн зөвшөөрөгдөхүйц боловсролтой байгаагүй юм. Түүний нийтэд түгээсэн мэдээлэл ч зөнгөөрөө хийсэн үйлдэл мэт харагдсан нь ийн үл ойшооход хүргэсэн биз. Гэхдээ тэр анхааралтай нягталж, дүн шинжилгээ хийж байж дүгнэлт гаргасан гэдэгт би итгэлтэй байна. Тухайн үед анги давхаргын ойлголт өнөөгийнхөөс ч хатуу байлаа. Гэсэн ч Диана гэр оронгүй болсон иргэд, хүүхдүүд нь ажилгүй болсон хөгшдийг хүлээн авч, “өндөр боловсрол” олгодог сүмдийг цөөлж, элит гэх үзлийг халж, Элтон Жоны тоглолтыг дэмжиж байлаа. ДОХ-ын вирусын халдвар авсан иргэд адлагдаж байх үед тэр өвчтнүүдтэй хамт зургаа татуулж, хүлээн авч уулздаг байсан. Британийн муслимчууд гадуурхагдаж байх үед ч тэдэнд өгөөмөр, энэрэнгүй хандахыг уриалсан хүн нь мөн л Диана гүнж. 

Хэрэв Британийн гадаад харилцаа сайжирч, илүү нээлттэй болбол элитүүд нийгмийг өөрчлөх алхмыг эрхгүй хийнэ гэдгийг Диана мэдэж байсан гэдэгт итгэлтэй байна. Тиймээс ч тэр энэ өөрчлөлтөд биечлэн оролцсон биз. Тэгээд л өөрчлөгдөх дургүй нийгэмтэй ухаалаг дайн зарласан байна. Тэгэхдээ хатан хаан Элизабет I, Виктория нар шиг сүр хүчтэй байж л энэ бүхнийг хийж чадна гэдгийг ч анзаарчихаж. Хатан хаан Элизабет I цасан цагаан энгэсэг, үсийг нь толийтол хуссан дух төдийгүй даашинз гоёл чимэглэл, бараа бологчдоороо өөрийн сүр хүчийг илэрхийлж, Британийн колонийн тухай, “онгон” хатан хэмээн шоолуулсан ч нөхөрт гарах бодолгүйгээ, хууль бус үйлдэлд хатуу  арга хэмжээ авах тухай улс төрийн чухал үзэл баримтлалаа нийтэд түгээдэг байжээ. Харин хатан хаан Виктория үндэстний ээж хэмээн өөрийгөө тунхаглаж, халамжтай эхнэр, хатуу шүүгч, ард олныг энэрэгч гэсэн хэв маяг бүрдүүлж, Британийн нийгмийн тогтвортой байдал, үйлдвэржилтийн эргэлт, хаант засаглалыг хөрөнгөтнөөс ялгаварлах байдлын тухай нийтэд ухуулж байжээ. Диана язгууртан эмэгтэйчүүдийн гадаад төрх, хувцаслалтдаа анхаарах, эх орондоо элгэмсүү хандах эл уламжлалаар зэвсэг хийн улс төр рүү довтолж эхэлсэн юм. 

Харин Кэйт Мидлтон яагаад ингэж их шуугиан дэгдээж, олны анхаарлыг татаж байна вэ? Учир нь Диана гүнжийн хүсэж мөрөөдөж, бодож төлөвлөж байсан Британи дахь өөрчлөлтийг үргэлжлүүлэх шинэ үеийн төлөөлөгч гэдгийг нь хүмүүс зөнгөөрөө гадарлаж байгаа болохоор л тэр. Тэр гарал угсаагаар ялгаварлан гадуурхдаг бүх нийтээр тэгш эрхтэй Их Британийн гүнж болсон. Түүнчлэн Мидлтоныхон тууштай, ихийг хийж бүтээх хүсэл эрмэлзэлтэй хүмүүс. Элэнц өвөө нь чулуун нүүрсний уурхайчин байсан учир тэд Британийн нийгэм ямар хувьсамтгай болохыг Дианагаас ч илүү мэднэ. Кэйт бүхий л хүнд тусламжийн гараа сунгахад хэзээд бэлэн байдгаараа Диана гүнжтэй төстэй харагдах хэдий ч, хэнийг ч ялгалгүй харилцдгаараа түүнээс илүү байж ч мэднэ. Тэр ч байтугай Кэйт эгч Пиппатайгаа хамт бүхий л дэлгүүрийг самнаж, үнэтэй чамин хувцсыг, хямдхан үзэмжтэй зүйлтэй ч хослуулан өмсдөг байж. Зөвхөн хувцаслалт төдийгүй бусад олон зүйлд дээд зэрэглэлийг, дундажуудтай хослуулдаг энэ зангаа гаргадаг нь удахгүй Букингэмийн ордныхонд ч нөлөөлж мэдэх юм. Тэр цаашид ч энэ байдлаараа хадгалж, дундаж түвшнийхнийг язгууртнуудаас үл ялгаварлах чөлөөт нийгмийг бий болгох уу? Магад ч үгүй л юм. Түүний эл энгийн байдал нь дуулайн шуугиантай тэмцэл хийхээс илүү үр дүнтэйгээр өөрсдөөс нь өөр туслах хүн үгүй Британийн ажилчин ангийханд тус болж, анги давхаргын ялгааг арилгаж мэдэх юм. 

Тэгэхээр бид гүнж болохын мөрөөсөл болоод буй охиддоо санаа зовох хэрэгтэй юү? Бараг л шаардлагагүй дээ. Учир нь орчиж цагт гүнжийн талаарх ойлголт их өөрчлөгдсөн. Өнөө үед гүнж гэдэг хоолны ширээний ард тухалсан эмзэг бүсгүй байхаа больсон. Үнэндээ тэднийг хэн нэгний туслалцаагүйгээр юу ч хийж чаддаггүй хүүхэлдэй мэтээр хүлээж авах ташаа ойлголт нэмэгдэх болсон. Гэтэл “гүнж”-ийн алба гэдэг хариуцлага өндөр, ажил ихтэй тушаал. Тэд бүсгүйчүүд бидний гэр орноо авч явахаас хэд дахин том асуудалд анхаарал хандуулдаг. Яг л эзэгтэй нар нэгэн зэрэг бүхий л ажилд гар бие оролцдог шиг  тэд ч улс гүрэн, дэлхий дахины хэдэн арван асуудлыг шийдэхээр ханцуй шамлан зүтгэдэг. Тэгэхээр гүнжийг үл ойшооно гэдэг хоцрогдсон үзэл болох нь. 

Гэхдээ бид яагаад ганцхан Британийн гүнж нарын тухай л яриад байгаа юм бэ. Учир нь өдгөө цагийн гүнж нараас тэдэн шиг амжилт олж, үлгэр жишээ ажиллаж байгаа нь ховор. Японы гүнж Масако гэхэд л Харвард Оксфордын их сургуульд суралцаж, хэл шинжээчийн мэргэжил эзэмшин олон улсын худалдааны зуучлагч болсон хэдий ч өнгөрсөн найман жилийн хугацаанд ард түмний асуудалд анхаарал бараг хандуулаагүй. Харин үүнийгээ стрессээс болсон гэж хаацайлсан байгаа юм. 

Тайландын хааны ууган охин Америкийн жирийн иргэнтэй гэр бүл болж, цол хэргэмээсээ татгалзсан боловч саяхан гэр бүлээ цуцлуулан, эх нутагтаа эрхэг очсоноор богинохон үлгэр нь өндөрлөсөн байна. Гэтэл хаан ширээ залгамжлах хүүгийнх нь эхнэр томоогүйтэж төрсөн өдрийн баяраараа хагас нүцгэлэн бичлэг хийлгэснийг нь интернэтээр цацаж орхиж. Үнсгэлжингийн үлгэрээс тэс өөр байгаа биз. Саудын Арабын гүнжийн түүх хамгийн аймшигтай нь. Гүнжийн гэр бүлтэй хүнтэй амрагласан нь батлагдаж, 19 настай бүсгүйг өвөөгийнх нь тушаалаар 1977 онд цаазаар авсан байдаг. Үлгэр жишээ болохоор үйлдэл биш учир энэ мэт хэргүүдэд тэр бүр ач холбогдол өгдөггүй. 

Бүр ухамсар дорой нэгэн байсан ч гүнжийн байгаа байдал олон хүнд нөлөөлдөг учраас л тэр. Энэ бүхний эцэст “Дисней”-н гүнж нар чухам юу хийж байна вэ? Тэд өөрийн болон бусдын амьдралыг авраад тун завгүй яваа. Анастасия гэхэд л Распутин гэх чөтгөрийг дарж, Орос орныг аварч байхад, Мулан Хүн гүрний түрэмгийлэгчдээс гэр бүл, эх орноо аврахаар дайнд мордож байх жишээтэй. Белла ч шидтэнд хараагдсан ордныхныг аварч байна. “Гүнжийн өдрийн тэмдэглэл” киноны гүнж эмээгийнхээ тусламжтай гадаад төрхөө өөрчлөөд зогсохгүй, сэтгэлийн хат, тэсвэр тэвчээр гэх дотоод хүчийг ч олж авдаг. Бүр 1950-иад оноос үзэгчдийн хүртээл болсон Үнсгэлжил хүртэл жижигхэн хөлтэйгөөс цаашгүй юм биш. Тэр энэрэнгүй сайхан сэтгэлтэй учраас л хойд эгч нарынхаа амсаагүй хувь заяаг атгасан юм. Сонирхолтой нь бүсгүйчүүдийн хүч чадал, баатарлаг байдлыг түүхийг өгүүлсэн үлгэр бүрт гол баатрыг нь хүлцэнгүй, үзэсгэлэнтэйгээр дүрсэлсэн байдаг. Тиймээс таван настай охин тань ягаан өнгийн даашинзаар гоёж эхэлбэл бүү санаа зовоорой. Тэр зүгээр л нэг өнгөнд хууртах биш, дэлхийг эргүүлэх чадварт өөрийн мэдэлгүй татагдаж байгаа юм. 

ОНЫ ОНЦЛОХ ҮЙЛ ЯВДЛУУД

Улирч буй 2011 оны онцлох үйл явдлын жагсаалтад чухал, гайхширмаар бүр тэнэг үйл явдлууд ч багтсан.
ШИНЭ УЛС ТӨРСӨН НЬ. Дэлхийн отгон улс болох Өмнөд Суданыг салан тусгаарлаж, бие даасан улс болохыг өнгөрөгч нэгдүгээр сард 99 хувийн саналаар дэмжсэн. Эл баярт үйл явдлыг тэмдэглэж Өмнөд Суданчууд нийслэл Жубадаа цуглан тэмдэглэсэн байна. Санал хуралтын дүнг тус хотод байрлуулсан том дэлгэцээр Картум хотоос шууд дамжуулан хүргэсэн аж. Отгон улсын иргэдийн олонх нь Христ болон анимист шүтлэгтэй бөгөөд, тавин жил тэмцэхдээ хоёр сая орчим хүний амийг алдсаны эцэст долдугаар сарын 9-нд тусгаар тогтнолоо баталсан юм. Африк дахь иргэний дайн 2005 онд дуусаж, энхийн хэлэлцээр байгуулсаны дараа санал хураалтаар Өмнөд Суданы салан тусгаарлах асуудлийг шийдвэрлэхээр болсон билээ. Өмнөд суданчууд баялаг газрын тосныхоо нөөцийг эзэмшихээр болсон бол хойд суданчууд тээвэрлэлт, үйлдвэрлэлт болон экспортын ажлыг эрхлэхээр болжээ. Судан хуваагдахаасаа өмнө Африкийн хамгийн том орон байсан бол одоо Алжир тус тивд тэргүүлэх болсон байна.
“АРАБ ЛИГ” ГИШҮҮН ОРНЫХОО ЭСРЭГ. Ливийн ард иргэдийг М.Каддафигийн нисэх хүчний дайралтаас хамгаалахын тулд “Араб лиг” НҮБ-ын Аюулгүйн зөвлөлөөс гуравдугаар сарын 12-нд тусламж хүсчээ. Каддафигийн засгийг газар эрх мэдлээ алдахад тус байгууллага босогчдод дэмжлэг үзүүлнэ гэдгээ мэдэгдсэн учир “Араб лиг” анх удаа гишүүн орныхоо эсрэг шийдвэр гаргасан нь энэ. Гэхдээ тэд Аюулгүйн зөвлөлийг уг үйл явдалд оролцохоос өмнө Америк тэргүүтэй орнуудыг цэргээ татахыг хүссэн байна. “Араб лиг”-ийн эл шийдвэрийг Алжир, Сири гэх хоёр орон л хүлээн зөвшөөрөөгүй аж.
MI CASA ES SU CASA (МИНИЙ БАЙШИН БОЛ ЧИНИЙ ГЭР). Хагас зууны дараа кубачууд байшин худалдаж авах, борлуулах эрхтэй боллоо. Коммунист намын Конгрессын гишүүд дөрөвдүгээр сар эдийн засгийн далайцтай өөрчлөлт хийж, эл хуулийг баталжээ. Байшин борлуулахыг хууль бус явдал хэмээн 1960-аад оны эхээр эрх баригчид баталснаар ихэнх кубачууд байшингаа хүүхдүүдээ өвлүүлэх маягаар л амьдарч байжээ. Харин шинэ хууль ёсоор нэг иргэн нэг л байшин, эсвэл орон сууж худалдаж болох гэнэ. Энэ талаар Оттавагийн Карлетон их сургуулийн Куба судлаач Арч Риттер “Тун ухаалаг алхам боллоо. Байшин борлуулах эрх олгоно гэдэг кубачуудын хувьд асар чухал зүйл. Учир нь тэд насаараа нэг байшинд л амьдарч, тэндээ нас нөгчдөг байлаа шүү дээ” хэмээн “The New York Times” сонинд өгсөн ярилцлагадаа дурджээ.
ГЭРТ ҮЙЛДВЭРЛЭСЭН РВАНДА КИНО. Рванда дахь хоморголон устгах явдлаас амьд үлдсэн хүмүүсийн тухай кино хийсэн “Саарал хэрэг” кино Трибека наадмын үеэр нээлтээ хийлээ. Киву Рухорахозагийн найруулсан эл кино түүний эх орондоо хийсэн анхны бүрэн хэмжээний бүтээл бөгөөд их бага зардлаар бүтсэн байна. Уг үйл явдлын талаар уран бүтээлчид цөөнгүй кино хийсэн байдаг ч харийн оронд төрсөн хэдий ч эх орондоо элэгтэй найруулагч Рухорахозагийнх шиг сэтгэлд хүрсэн нь цөөн байдаг. Тиймээс ч “Саарал хэрэг” кино Трибекагаас шүүгчдийн нэрэмжит болон шилдэг эрэгтэй жүжигчний шагнал авсан юм. Шүүгчид Рухорахозагийн бүтээлийг 1994 онд болсон аймшигт үйл явдлыг болон амьд үлдсэн хүмүүс хэрхэн тэмцэж байсныг тун үнэмшилтэй харуулсан хэмээн үнэлжээ.
ОРЧИН ЦАГИЙН ГҮНЖ. Их Британийн хоёр дахь угсаа залгамжлагч хунтайж Уильямын Лондоны Уэстминстер чогчин дуган дахь хуримыг дэлхий даяар 300 сая гаруй хүн интернэт болон телевизээр үзсэн. Кэмбрижийн гүнгийн гэргий Кэйт Мидлтон нь өдгөө 29 настай бөгөөд тэрбээр коллеж дүүргэсэн анхны хатан хаан болох аж. Хосууд Шотланд дахь Гэгээн Эндрьюсийн их сургуульд суралцаж байхдаа танилцсан бөгөөд Мидлтон гүнж урлаг судлаач мэргэжлээр 2005 онд төгсчээ. Хунтайж Чарльзын гэргий Камилла Паркер Боулс Парис дахь Британийн институтэд суралцаж байсан боловч сургуулиа дүүргэж, дипломоо гардан аваагүй байна. Өмнөх хатдын хувьд дунд сургуульд суралцсан хэдий ч их сургууль төгсөж, зэрэг горилсон хүн байдаггүй гэнэ. Түүнчлэн гэрлэхээсээ сүйт залуутайгаа хамт амьдарсан анхны хатан хаан нь Кэйт болох нь.
ГАЗЫН ЗУРВАС ДАХЬ БЯЦХАН МОЦАРТ. Газын зурвас дахь бүслэлтийг үл ойшоон Изралийн удирдаач Даниэл Баренбойм Моцартын 4-р симфонийг дохисон байна. Европын шилдэг найрлыг хөгжимчдийг удирдсан түүнийг тоглолтыг НҮБ зохион байгуулсан бөгөөд тоглолт Газа хотын ал-Мадха соёлын төвд тавдугаар сарын 3-нд болжээ. Энэ нь 2007 онд Израиль Газын зурваст бүслэлт хийснээс хойш тус улсад болсон анхны олон улсын соёл урлагийн арга хэмжээ аж. Харин үзэгчдийн суудалд зөвхөн дунд сургуулийн сурагчид болон тусламжийн ажилтнууд тухалсан байна. Удирдаач Баренбойм олон жилийн турш өөрийн мэргэжлээ энхийн хэлэлцээрийн байгуулахад түлхэц болгохоор ашигласан боловч тодорхой үр дүнд хүрч чадаагүйгээр үл барам Израиль түүний Газа хот дахь тоглолтыг цуцалж, энгийн иргэдийг бүслэлт хийсэн газар руу нэвтрэхийг хориглосон байна.
ЕВРОП ДАХЬ ҮХЛИЙН ЗООГ. Нэн аюултай E. coli савханцрын вирусын улмаас олон мянган хүн гэдэсний халдварт өвчнөөр өвдсөн нь Германд урьд хожид гарч байгаагүй аюул тарилаа. Тавдугаар сард гарсан халдварт өвчний улмаас 50 хүн нас барсны 48 нь герман хүн байсан бол 4000 гаруй хүн өвдсөний дийлэнх нь тус улсынх, цөөн хэсэг нь Германд жуулчилж явсан 15 орны иргэд байсан аж. Герман, Хятадын эрдэмтдийн өгүүлснээр E. coli савханцрын вирус мутацид орж, эмэнд тэсвэртэй болсноор барахгүй хор хөнөөл нь ч улам нэмэгдсэн байна. Гэдэсний халдварт өвчний халдвар авсан олон хүний бөөр ажиллагаагүй болгосон. Тиймээс Германы эрүүл мэндийн салбарын удирдлагууд иргдэдээ өргөст хэмх хэрэглэхгүй байхыг сануулан, Испаниас нийлүүлж буй өргөст хэмхэд хориг тавьж, тус улсын газар тариалан эрхлэгчдийг буруутгасан нь Испанийн газар тариаланд ч багагүй хохирол учруулсан. Гэсэн ч ердөө сарын дараа халдварт өвчний буруутан зөвхөн испаничууд биш болохыг баталж, Египетээс нийлүүлж буй шош, буурцгаас уг вирус илэрснийг Германы засгийн газар тогтоов.
ЛЕНИНИЙ УГСАА ГАРВАЛЫН ТАЛААРХ БОДИТ ҮНЭН. Зөвлөлт холбоот улсыг үндэслэг Владимир Ленинийг еврей хүн байсан гэх цуу яриаг баталсан баримтыг анх удаа олон нийтэд дэлгэжээ. Их удирдагчаа биширсэн оросууд болон үндэс угсаагаар ялгаварлах үзэл ноёрхсоор байсан тул уг үнэнийг илчилнэ гэдэг том үймээн дэгдээж мэдэхээр байсан тул хэдэн арван жил нуусан байна. Эцэст нь 1990-ээд оны үед КГБ-ийн ажилтнуудын илрүүлсэн 111 хуудас материалыг Москва хот дахь Үндэсний түүхийн музейд тавьжээ. Уг баримтууд дунд Ленинийг нас барснаас найман жилийн дараа буюу 1932 онд эгч Анна Уляновагийнх нь Сталинд бичсэн захидал байгаа аж. Тэрбээр захидалдаа өвөө Израил Бланкыг Украйны еврей байсныг дурдаад, 1820 онд дүрвэж, анагаах ухааны сургуульд элсэн орсон тухай нь бичжээ. Мөн энэ үнэнийг нууцлах болно гэдгээ ч дурдсан байна.
ГЭРИЙН ҮЙЛЧЛЭГЧДЭД ҮЗҮҮЛЭХ ТУСЛАМЖ. Дэлхийн 100 сая гаруй гэрийн үйлчлэгч нар бусад ажилчдын адил үйлдвэрчний эвлэлээр эрхээ хамгаалуулах хүсэлтээ илэрхийллээ. Засгийн газар, үйлдвэрчний эвлэл, ажил олгогчдын нэгдсэн байгууллагууд ч энэ хүсэлтийг НҮБ-ын Олон улсын хөдөлмөрийн байгууллагад тавьснаар зургадугаар сарын 16-нд тус эвлэлийн гишүүд санал хураажээ. Хааллттай хаалганы цаана ажилладаг үйлчлэгч нарын олонх нь цагаач охид, бүсгүйчүүд байдаг тул ажил олгогчид тэднийг хүссэнээр ажиллуулдаг байдалтай тэмцэхээр анхны олон улсын конвенци баталжээ. Ингэснээр зөвхөн гэрийн үйлчлэгчээр ажилладаг сая сая бүсгүйчүүдийн эрх ашгийг хамгаалаад зогсохгүй Персийн булангийн орнуудад сонсогддог хүний наймаа, боолчлол гэх аймшигтай гэмт хэргүүдтэй ч тэмцэж байгаа хэрэг гэж гишүүд үзжээ. Уг конвенцид гэрийн үйлчлэгч нарын ажлын цаг, цалингийн доод хэмжээ болон илүү цагаар ажиллахад үзүүлэх өгөх хөлс, амралт, аюулгүй байдал зэргийг тусгажээ. Ингэснээр гэрийн үйлчлэгч нарын гэмт хэргийн хохирогч болохоос хамгаалж, албадан хөдөлмөр эрхлүүлэх байдалд хяналт тавих боломжтой болж байгаа аж. Уг конвенцид Арабын орнуудыг нэгдэхэд уриалах ажлыг Арабын салхи хийнэ гэдгээ мэдэгдсэн байна.
ЛГБТ-ҮҮДИЙН ЭРХИЙГ ОЛОН УЛСАД ТУНХАГЛАЛАА. НҮБ-ын Хүний эрхийн хороо зургадугаар сарын 17-нд гей, лесби, трансжендер хүмүүсийн эрхийн олон улсад мөрдөгдөх хэм хэмжээ, тэдний эрхийг хамгаалах, гадуурхах байдлыг зогсоох тухай тунхаглал гаргасан. Хаалттай санал асуулгад 23 оролцсоноос 19 гишүүн зөвшөөрч, гурав нь түдгэлзсэн байна. Тунхаглал гаргах шийдвэрийг эсэргүүцэгчдийн олонх нь Оросын гишүүд байсан бол Африк Арабын цөөн орнууд ижил хүйстнээ сонирхогчдын эрх ашгийг хамгаалах шаардлагагүй хэмээн маргажээ. Гэсэн ч уг тунхаглал Өмнөд Африк төдийгүй дэлхийн бусад орнуудад ч хэрэгжиж эхлээд байна. Амнести олон улсын байгууллагын мэдэгдэж буйгаар одоогоор ижил хүйстэйнтэйгээ гэр бүл болохыг 70 гаруй орон хуулиар зөвшөөрөөд байгаа аж.
АМЕРИКИЙН ЗЭРЭГЛЭЛ БУУРСАН НЬ. Цагаан ордон багагүй эрсдэл хүлээн төсөв танах, өрийн дээд хэмжээг нэмэгдүүлэх шийдвэр гаргаснаас хэдхэн өдрийн дараа буюу наймдугаар сарын 5-нд “S&P” үнэлгээний агентлаг тус улсын зээлжих эрхийн зэрэглэлийг ААА-аас АА+ болгон бурууллаа. Энэ нь Америк түүхэндээ анх удаа ААА зэрэглэлээ алдсан явдал юм. “S&P” үнэлгээний агентлаг энэ явдлын үр дүнд Америкийн эрх баригчид болон сөрөг хүчнийнхэн хамтран ажиллаж, санхүүгийн олон төрлийн бүтээгдэхүүн, үйлчилгээг зах зээлд нийлүүлэх сонирхол ихэснэ гэж үзсэн байна.
ХАВДРЫН ЭС УСТГАДАГ ЭМЧИЛГЭЭ. Эмч нар хавдрын эс устгах эмчилгээний туршилт амжилттай болсон талаар мэдэгдлээ. Тэд генийн эмчилгээ хийх аргаар цагаан эсийг хөгжүүлж, цусан дахь хавдрын эсийг устгаж, дахин үүсэхээс хамгаалдаг болгох туршилт явуулсан аж. Пенсилванийн  их сургуулийн эрдэмтэд угтаа ДОХ-ын вирусын эсрэг эмчилгээний арга туршиж байсан бөгөөд дархлааны системийг хөгжүүлэх гурван шаттай эмчилгээний явцад өвчтний цагаан эс хавдрын эсийг устгах чадвартай болж буйн илрүүлжээ. Туршилтад хамрагдсан хоёр өвчтний хавдар үгүй болсон бөгөөд гурав дахийнх нь хавдрын хэмжээ багач байгаа тухай эмч нар ярьжээ. Судалгааны багийн ахлагч Карл Жүн эмч “The New York Times” сонинд өгсөн ярилцлагадаа “Эмчилгээний явцад өвчтний хариу үйлдэл үзүүлдэг тул эрсдэлтэй арга” гэжээ. Эмчилгээ эхэлснээс 10 хоногийн дараа өвчтний бие халуурч, эцэж ядран, ханиад томуутай төстэй шинж илэрдэг байна. Харин хэдхэн долоо хоногийн дараа халуун аажмаар буурч, хавдрын ул мөр ч үгүй болж байгаа гэнэ. Эмчилгээний үеэр өвчтний дархлаа сулардаг тул хавдар үгүй болсны дараа дархлаа сайжруулах эмчилгээ хийлгэх шаардлагатай болдог байна.
САУДИ ЭМЭГТЭЙЧҮҮДЭД СОНГОХ, СОНГОГДОХ ЭРХ ОЛГОЛОО. “Арабын хавар”-ын шахалтаар Саудын хаан Абдулла эмэгтэйчүүдэд сонгох, сонгогдох эрх олгохоор шийдвэр гаргажээ. Гэхдээ энэ шийдвэр 2015 онд болох сонгуулиас эхлэн хэрэгжиж эхлэх юм. Есдүгээр сарын 29-нд шийдвэр гарах хүртэл тус улсын эмэгтэйчүүд сонгуульд оролцох, машин унах, эрчүүдийн зөвшөөрөлгүйгээр зугаалах, сургуульд сурч, ажил хийх эрхгүй байсан аж. Харин есдүгээр сарын 25-нд болсон Шура зөвлөлийн нээлтийн үеэр хаан улсын тэргүүн хуврагуудтайгаа зөвлөлдсөний эцэст эл шийдвэрийг гаргажээ. Түүний шийдвэр сауд бүсгүйчүүдийг удирдах зөвлөлийн гишүүнээр сонгогдож, хааны  зөвлөхөөр ажиллах боломж олгож буйгаараа чухал ач холбогдолтой хэдий ч хууль санаачлах, хэрэгжүүлэх эрхгүй байх юм. Саудын Араб энэ мэт шийдвэртэй алхам хийж, бүс нутагтаа үлгэр дуурайл үзүүлж байгаа ч хувьсгал хийхэд дарамт шахалт их байгаа аж. Энэ талаар Амнести олон улсын байгууллагын Дорно дахиныг хариуцсан дэд захирал Филип Лютер “Саудын араб их удаан урагшилж байна. Эмэгтэйчүүдэд сонгох эрх олгож байгаа орнуудын сүүл мушгина гэдэг бахадмаар зүйл биш” хэмээг АР агентлагт өгсөн ярилцлагадаа хэлжээ.
ЧУЛУУН ЗЭВСГИЙН ҮЕИЙН БЯЦХАН МИКЕЛАНЖЕЛО. Балар эртний багачуул хурууныха хээг хаданд үлдээх аргаар аав ээждээ газарчилдаг байсан хэмээн археологичид үзэж байна. Францын өмнөд нутаг дахь 8045 метр урт үргэлжлэх Руффиньяк агуйгаас олдсон хээнүүдийг эрдэмтэд судалж байна. Аравдугаар сард Кэмбрижийн их сургуульд болсон зөвлөлгөөний үеэр Жессика Куни Лесли Ван Желдер нар дөрвөн хүүхдийн хурууны хээг судалж үзээд, одоогоос 13 мянган жилийн өмнөх буюу чулуун зэвсгийн үеийн хүүхдүүдийнх гэдгийг нь тогтоосноор барахгүй хүүхдүүд уг хээгээрээ томчуудад замчилдаг байсан хэмээн таамаглаж байгаагаа мэдэгдсэн юм. Агуйн нэг хонгилд хүүхдүүдийн хурууны хээ их олон байсан тул уг “өрөөг” тэд тоглоомын өрөө эсвэл ёслолын танхим болгон тэмдэглэсэн гэж үзэж байгаа юм. Хээний хэмжээгээр тэднийг гурав орчим настай байсныг тогтоосон байна. Ийм хээ Франц төдийгүй Испани, Австралиас ч олдсон байдаг. Харин эл таамаглалыг зарим эрдэмтэд хадны сүг зураг төдий зүйл хэмээн няцааж байгаа бол зөвлөлгөөнд оролцсон эрдэмтдийн олонх нь ямар нэг утга илэрхийлж байгаа гэж үзэж байна.
АМЕРИК ХЭВ МАЯГТАЙ ФРАНЦ УЛС ТӨР. Америк маягаар зохион байгуулах Ерөнхийлөгчийн анхны сонгуульд Николас Саркозитой өрсөлдөх нэр дэвшигчдийг сонгох санал хураалт эхэлжээ. Ирэх дөрөвдүгээр сард болох сонгуульд нэр дэвшигчийг хоёр шаттай санал хураалтаар сонгох бөгөөд өрсөлдөгч намынхан нь өс санаж, тэмцэлдсэн компанит ажил явуулахгүй гэдгээ мэдэгдээд байгаа юм. Аравдугаар сард бол нэр дэвшигчийг тодруулах санал асуулгад зургаан хүн өрсөлдөж, нээлтэй санал хурааснаас Франсуа Голланд 56.5 хувийн санал авч ялсан. Дараагийн шатанд гурван сая хүний дэмжлэг авна гэж таамаглаж байсан түүний горьдлого талаар болж, тэрбээр 2.7 сая хүний санал авсан байна. Есдүгээр сарын сүүлчээр Саркозигийн консервативчууд сенатад эрх мэдлээ алдсан нь 1958 оноос хойш давтагдаагүй явдал бөгөөд энэ нь өрсөлдөгчдөд нь ирэх жил болох сонгуульд ялах найдвар төрүүлээд байна.
БАСКИЙН ЗЭВСЭГТ ХҮЧНИЙНХЭН ГАРАА ЗОГСООВ. Испанийн баскийн салан тусгаарлагч Эта байгууллага Америк, Европ дахь алан хядах үйл ажиллагаагаа зогсоож, 40 жил үргэлжилсэн сөргөлдөөнөө дуусгахаа аравдугаар сарын 20-нд мэдэгдэв. Тэд Испани, Францтай дахин хэлэлцээр хийх хүсэлтээ илэрхийлж, сөргөлдөөний үеэр амь үрэгдсэн 800 хүний төлөө харамсаж байгаагаа хэлжээ. ЕТА байгууллага 1960-аад оны сүүлчээр Испаниас салан тусгаарлах тэмцлээ эхэлж, гал нээсэн бөгөөд өнгөрсөн хугацаанд буулт хийхээс татгалзаж байсан юм. Харин энэ талаар Испанийн Ерөнхий сайд Хосе Родригез Запатеро эл мэдээг талархан хүлээж авч байгаагаа мэдэгдээд хэлэлцээрийн асуудлыг арваннэгдүгээр сард эхлэх бүх нийтийн сонгуулийн дараа авч үзэхээр болсон билээ.
НИСЛЭГИЙН ШИНЭ ХЭЛБЭР. “Боинг”-ийн шинэ хөлөг “Dreamliner” зочигч тээврийн анхны албан ёсны нислэгээ аравдугаар сарын 26-нд хийж, Токиогоос хөөрч, Хонконгт газардлаа. Японы “All Nippon Airways” компани анхны нислэгийг хийсэн байна. Энэ нь модон онгоцноос төмөр хөлөгт шилжсэнээс хойшх хамгийн том шинэчлэл хийж буй нислэг болсноороо онцлог. Уг онгоцны эд ангиудыг ган болон хөнгөнцагааны оронд нүүрстөрөгчөөр бэхжүүлсэн хуванцраар хийсэн тул төмөр онгоцноос  илүү хөнгөн шатахуун зарцуулалтын хувьд ч ижил овор хэмжээтэй онгоцноос 20 хувиар бага аж. Түүнчлэн жин багатай болсноор зорчигчийн хэсэг илүү цэлгэр уужим болж, цонхыг нь томсгон, ачааны хэсэг ч багтаамж ихтэй болсон байна.
ДЭЛХИЙ ДОЛООН ТЭРБУМ ДАХЬ ИРГЭНЭЭ ХҮЛЭЭН  АВЛАА! НҮБ-ын Хүн амын сан дэлхийн долоон тэрбум дахь иргэн аравдугаар сарын 31-нд мэндэлсэн талаар мэдээлсэн. Гэхдээ яг аль улсад төрсөн хүүхэд долоон тэрбум дахь болон бүртгэгдэж буйг нарийн тооцоолон гаргах боломжгүй гэжээ. Гэхдээ тэдний таамаглаж буйгаар хүн амын олонх нь ядуу тарчиг хэдий ч төрөлт эрчимтэй нэмэгдэж буй Сахар орчмын Африкийн орнууд, төрөлт буурсан ч хүн амын тоо их учир мэндэлж буй нялхсын тоогоор тэргүүлдэг Энэтхэгт төрсөн байх магадлал өндөр аж. АНУ-ын Хүн амын тооллогын товчоо Европын улсууд болон Орос, Япон зэрэг хөгжингүй орнуудад төрөлт буурч, хүн амын дунд насжилт нэмэгдэх болсон тул уг үйл явдлыг 2012 оны гуравдугаар сарын 30-наас өмнө болохгүй гэдэгт итгэлтэй байсан юм. Харин НҮБ дэлхийн хүн амыг өдөрт 200 мянгаар нэмэгдэж, ялангуяа хөгжиж буй орнуудад хүн амын өсөлт их байгааг хэлсэн. Тэдний тооцоолц буйгаар дэлхийн хүн ам 2041 он гэхэд есөн тэрбум, 2081 онд 10 тэрбум болж өсөх гэнэ. Харин 1804 онд дэлхий дээр ердөө нэг тэрбум хүн амьдарч байжээ.

Хүн төрөлхтнийг хагас зуун жил хүлээлгэсэн “дугуйчин”

Уинстон Черчилийн өгүүлснээр “Бүхий л агуу зүйл энгийн байдаг”. Тиймдээ ч абсурд бүтээлүүдээрээ уран зохиол сонирхогчдыг гайхашруулсан С.Беккетийн “Годог хүлээхүй” судлаачдын дунд олон арван маргаан дэгдээж, өнгөрсөн зууны алдарт абсурд жүжиг хэмээн цоллуулсан биз. Урьд өмнө сонсож байгаагүй учир битүүлэг гаригийн урт хөл, цэнхэр биет ухаалаг амьтад эл зохиолд гардаггүй. Баатрууд нь ирээдүйг зөгнөсөн элдэв таавар боддог суутнууд ч биш. Бараг хоёр цаг үргэлжлэх хоёр үзэгдэлт инээдмийн жүжигт гарах дүрүүд нь энгийнээс энгийн дөрвөн эр, нэг жаал л байх аж. Тэд зүүдний ертөнцөд элдэв ухаан сийлсэн уран арга хэрэглэдэггүй. Бөмбөрцөг дэлхийн хаа ч юм нэг замын дэргэд, хаанаас ч юм ирж, Годо гэх эрийг хүлээж байгааг л өгүүлнэ. Тэр ч байтугай зохиолын нэр нь ч энгийн. Жүжгийн гол дүрүүд болох Владимир, Эстрагон хоёр Годог хүлээж байх зуур болох хэсэгхэн үйл явдлыг харуулна.
Сэтгүүлч Д.Оюунномин Годотой Баабарын номоор дамжуулан танилцсан гэдэг. Тэгээд л нэгэн цагт Р.Олдингтоны “Гайхамшигт галзуу ирланд эр” хэмээн тодорхойлж байсан С.Беккетийн бүтээлүүдэд шимтэх болж. Амьдралын өнгө будаггүй үнэнийг өгүүлэх С.Беккетийн орчин цагийн сонгодог бүтээлүүдийг тэр өнгөрөгч онд “Алтан хальс” холбооныхны зохион байгуулдаг арт хаус кино төслийн хүрээнд үзэгчдэд танилцуулж байсан бөгөөд энэ үеэр л Годо анх монголчуудтай танилцсан гэдэг. Харин энэ удаа учир битүүлэг Годог монгол орчуулгатайгаар үзэгчдийг хүлээлгэх ажлыг сэтгүүлч Д.Оюунномин санаачлан, хэсэг нөхдийн хамт зохион байгуулж байгаа бөгөөд “Black box” хамтарч буй.
Яагаад заавал Годо гэж? Хариулт нь их энгийн. Санаачлагч нь С.Беккетийн шүтэн бишрэгч, бас “Beckket on Film Project” төслийн үеэр зохиолчийн 19 жүжгийг 19 найруулагч өөрсдийнхөөр найруулан дэлгэцийн хувилбар болгосноос шидээврүүдийнх нь нэг “Годог хүлээхүй” байсан учраас л тэр гэнэ. Энэ сарын 14, 15-нд “Black box” театрт гарах хувилбарыг 2001 онд Майкл Линдсей-Хогг эх зохиолоос хэлбийлгэлгүй найруулан тавьсан аж.
Самуэл Беккетийн бүтээлүүдийг ямар үндэстэнд хамруулах эсэх нь одоо ч судлаачдын дунд маргаан дэгдээсээр л буй. Ирландад төрж, залуу насаа тэнд өнгөрөөсөн хэдий ч, дэлхийн II дайны үед Франц руу нүүж, тэндээ суурьшсан байдаг. Түүний франц хэлээр бичсэн олон арван зохиолын нэг нь “Годог хүлээхүй” эмгэнэлт инээдмийн жүжиг. 1948 аравдугаар сард бичиж эхлэн, 1949 оны нэгдүгээр сард дуусгасан жүжгийг анх Парисын Бабилон театр анх найруулагч Рожер Блиний тавилтаар үзэгчдийн хүртээл болгож байж.
Үзэгчдийг хүлээлгэсэн Годог латинаар “Godot” хэмээн бичдэг. Абсурд сонихрогчдын маргаан маргаан эндээс л эхлэн дэгдэж байж. Ирланд, англичууд уг нэрийг дуудахдаа өргөлтийг эхний үед хэрэглэдэг бол хойд америкчууд ихэвчлэн сүүлийн үед өргөлт ашигладаг байж. Харин эл маргааныг тэрбээр “Годо бол Ирланд, Англи гаралтай нэр. Тиймээс хойд америкчуудын дуудлага буруу, үгийн өргөлтийн эхний үед хэрэглэнэ. Мөн Т үсгийг дуудахгүй” хэмээн тасалсан удаатай. Харин дараагийн эцэс төгсгөлгүй бөгөөд хамгийн ээдрээтэй маргаан Годо чухам хэн байсан тухай өрнөдөг. Годогийн үнэн төрхийг олох гэж судлаачид багагүй бэдэрсэн ч энэ нууцийг С.Беккет дэлгэхийг хүссэнгүй. Харин зарим нэг таамагт хариу хэлсэн нь бий. Колин Даквортын “Годо үнэндээ Поццо байсан уу” гэсэн асуултад тэр “Энэ дүгнэлт ердөө л жүжгийн хэсэгт гардаг. Тиймээс үнэн гэсэн үг биш” хэмээн хариулж байсан бол Годо гэж ямар утгатай нэр болохыг тэр найруулагч Рожер Блинд “Годо гэдэг францын гутал гэсэн үгнээс гаралтай. Жүжгийн маань хамгийн чухал объект бол хөл юм” гэж тайлбарласан нь бий. Годо үнэндээ бурхныг хэлж байгаа гэсэн таамаглалд олон судлаачид санал нэгддэг. Харин С.Беккет энэ таамаглалыг няцаахдаа “Хэрэв би бурхны тухай бичих гэж байсан бол элдэв нэр томъёо хэрэглэлгүй зүгээр л бурхан гэх байсан. Би жүжгээ франц хэлээр бичсэн. Тэгээд ч би зохиолоо өөрийн ухаангүй бичдэг болохоор хэн гэдгийг нь хэлэх аргагүй” гэсэн байна. Хожим нь Хью Кеннер бүтээлдээ “С.Беккет нэгэнтээ Годо гэж ямар утгатай болохыг тайлбарлахдаа Францын дугуйн спортын ахмад тамирчин Годог дурссан байдаг. Тэрбээр Рожер Годог Роубакст болсон дугуйн тэмцээний үеэр хүлээж байсан гэдэг” гэж бичсэн нь бий.
Бортгон малгайтнууд болох Владимир Эстрагон хоёрын талаар ч цөөнгүй таамаг бий. Гэхдээ олон хүний үздэг шиг тэднийг хэсүүлчин гэх тодорхойлолт эх зохиолд нэг ч үгүй. Харин тэдний хоолойг сонсдог байсан тухай нь найруулагч Рожер Блин дурссан байдаг. Тэрбээр “Беккет тэдний хоолойг сонсдог байсан хэдий ч тэдний төрх байдлыг надад тодорхойлон хэлж чаддаггүй байсан. Надад хэлсэн ганцхан зүйл бол “Тэд бортгон малгай өмсдөг” гэсэн өгүүлбэр” гэжээ.  Инээдтэй хоёр баатрынхаа тухай зохиолч “Ватт” гэх бүтээлдээ цухуйлгасан байдаг. Владимир жүжгийн ихэнх хэсэгт зогсож байгаа харагддаг бол Эстрагон эсрэгээрээ байнга л сууж байх. Тэгсэн атал Владимир тайван, харин Эстрагон идэвхгүй нэгэн. Мартамхай Эстрагоныг альцгеймерийн өвчин туссан хэмээн тодорхойлох хүн байхад эсрэгээр тэднийг эрдэмтэн гэх таамаг ч гарсан байдаг.
XX зууны тэсрэлт болсон эл “хүлээлтийг” судлаачид олон янзаар тайлбарласан. Улс төржүүлэн “Годог хүлээхүй” бол хүйтэн дайны тухай хэмээх таамаглал бий. Бас Германыг эсэргүүцсэн францчуудын байр суурийг илэрхийлсэн жүжиг гэж үзэх хүн ч цөөнгүй. Харин Грэхэм Хазел “Поццо Лаки хоёроор Ирланд, Британийг төлөөлүүлсэн” гэж бичжээ.
Хүлээлтийн мөн чанарыг сэтгэл судлалын үүднээс тайлбарласан цөөнгүй таамаг бий. Зигмунд Фрейдийн онолтой холбон Эстрагоны хураангуй нэр болох Гого бол Эгог (э)го-(э)го илэрхийлж, харин Владимирийн Диди гэх товчилсон нэр Идийг (Ид-ид)төлөөлж байгаа гэх таамаг ч бий. Түүнчлэн Карл Жунгийн онолд нийцүүлэн “Дөрвөн өөр зан чанартай дүрийг хоёр бүлэгт хуваан сайн, мууг зэрэгцүүлсэн” гэж судлаачид таамаг дэвшүүлсэн байдаг.
Сүсэг бишрэлтнүүд ч уг жүжгийг өөрсдийнхөөр тайлбарлаж, дээр дурдсан ёсоор Годог бурхан гэж тодорхойлон, түүнийхээ баталгаа болгож жүжигт гарах мод бол амьдралын мод, Владимир Эстрагон хоёрын Годогийн тухай харилцан яриаг жишээ татан баталгаажуулсан байна. Түүнчлэн Энтони Кронин Беккетийн амьдрал, үзэл бодолд Библи чухал нөлөөтэй гэж үздэг байж. Тиймдээ ч “Түүний номын шүүгээнд библи хэзээд л байж байдаг сан” гэж дурссан байдаг.
Энэ мэтчилэн олон таамаг дэвшүүлсээр ирсэн, цаашид ч дэвшүүлсээр байх биз. Гэхдээ зохиолчийн өөрийнх нь жүжгийг нь тавих гэж хичээх ч эв дүйгээ олохгүй байгаа залуу найруулагчид хандан “Энэ чинь тун энгийн юм шүү дээ. Тэр дөрөв эх хөрсөнд шингэх хүртлээ жинхэнэ мөн чанараа харуулахгүй. Бид бүгд л, тэр ч байтугай ертөнц дээрх бүхий л зүйлс дүр эсгэн амьдардаг” гэсэн тайлбар хамгийн оновчтой нь байх болов уу.

ХОЛЛИВУДЫНХНЫ ШИВНЭЭ

“Алдартнууд хоорондоо чухам юун тухай ярилцдаг бол” гэсэн бодол танд төрж байсан уу? Шоу бизнесийн ертөнцийн алдартнуудыг шүтэн биширдэг, хүндэлдэг хүмүүст ийм бодол төрөх нь цөөнгүй. Тиймдээ ч нэр хүндтэй сэтгүүл, сонинууд Холливудын жүжигчид, хөгжмийн ертөнцөд дуулиан дэгдээгчдийг сэтгүүлчээр ажиллуулах тохиолдол цөөнгүй. 
Инээдмийн киноны чадварлаг жүжигчин Женнифер Анистон “Оскар”-ын шагналт жүжигчин, өөрийнх нь хүндлэн биширдэг Николь Кидманаас ярилцлага авчээ. 

Би Николь Кидмантай танилцаж байснаа одоо ч тод санадаг. Бид 2005 оны “Алтан бөмбөрцөг” наадмын үдэшлэг дээр танилцаж билээ. Холливудын сонгодог түүх болох туслахынхаа тусламжтай танилцсан хүмүүсийн нэг нь бид. Нуруулаг сайхан бүсгүй аав, ээжийнхаа хамт үдэшлэгт ирсэн байлаа. Оддын өвчин туссан би чадах хэрээрээ гоёчихсон, харин Николь эелдэг зан инээмсэглэлээс өөр ямар ч илүү дутуу маяггүй явж байсан. Тэр романтик инээдмийн кинонуудын минь нэгийг үзсэнээ хэлээд, намайг их магтаж билээ.

Женнифер Анистон: Би саяхан таны тоглосон “Туулайн нүх” киног  үзсэн. Тэгээд л “Эхнэрийн минь дүрд тогло” киноны Адам Сандлерт тэврүүлсэн хэсэгт ядах юмгүй тоглосныг чинь ойлголоо. Та яаж хүүхдээ алдсан эхийн дүрийг тийм сайн бүтээсэн юм бэ?
Николь Кидман: Мэдэхгүй юм даа. Зураг авахуулах хугацаа дөхөх тусам би эмээдэг байлаа. Гэхдээ ухамсарт бүхий л амьдралаа кино урлагт, тэр дундаа жүжиглэхэд зориулсны хувьд би энэ дүрд тоглохыг их хүсэж байсан. Гэхдээ би хийж байгаа бүх зүйлдээ анхаарал хандуулж, чухал ач холбогдол өгдөг. “Эхнэрийн минь дүрд тогло” киноны Хавай дахь зураг авсан хэсэг ч амаргүй ажил байсан.
-Та бол Холливудын эмэгтэй жүжигчдийг манлайлагч. Таны бүтээсэн дүрүүдийг харахаараа ямар хөгжилтэй хүн болохыг тань мартах шахдаг. 
-Намайг хөгжилтэй хүн гэж дүгнэдгийг чинь би мэднэ. Гэхдээ надад хэзээ ч инээдмийн кинонд тоглох санал ирж байгаагүй юм шүү. Түүний оронд “Туулайн нүх” гэх мэт драмын кинонд тоглох санал л хөвөрдөг байлаа. Харин Адам Сандлертай хамт телевизийн нэгэн нэвтрүүлэгт оролцсоны дараа тэр надад “Би нэг л өдөр танд инээдмийн кинонд тоглох урилга явуулна аа” гэж билээ.
-Бид хоёр хула бүжигтэй хэсгийг ердөө л 15 минут сургуулилсныг та санаж байна уу? 
-Бид их залхуурсан шүү.
-Та сургуулилтын үеэр яг л сайн сурагч шиг хула бүжгийг сурч байсан. Харин миний хувьд бүжиг суръя гэхээс илүүтэй киноны тэр хэсгийг хэрхэн инээдэмтэй болгох тухай л бодож байлаа. 
-Хүлээгээрэй, хүлээгээрэй! Бүжиглэдэг хэсгийг инээдтэй болгоход миний оролцоо ч бас бий шүү.
-Ямар үед таны анхаарал илүү төвлөрдөг вэ. Сайн дүр бүтээх нууцаа хуваалцаач. 
-Ихэвчлэн их хүний санаанд багтамгүй хачирхалтай нөхцөлд анхаарал илүү төвлөрдөг. Ялангуяа ер бусын онцгой, этгээд сонин, түгшүүртэй үед л би их сайн ажилладаг.
Бүр жаахан охин байхаасаа л хийхэд хэцүү, ярвигтай зүйлст илүү дурладаг байлаа. Охид гэр бүлийнхнээ, амьтан, нар, сар, од зурдаг байхад би их этгээд, сонин зүйлсийг л зурдаг байв. Ээж, аав хоёр минь яг тийм хүмүүс. Ээж минь үргэлж л биднийг хүнд хэцүү бүхнийг хийлгэхийг, тэгэхдээ тэр ажлаа бусдын адил биш, өвөрмөцөөр хийхийг хүсдэг байв. Тиймээс би хамгийн хүнд нөхцөлд дүрээ сайн гаргаж чаддаг. Барьцгүй, хэцүү дүрүүдэд би их сайн тоглосон байдаг. Хамгийн сайн ажил маань болсон байх нь ч бий. Ажлыг амарчлахыг би огт хүсдэггүй. Харин ч хэцүү ярвигтай дүрийн санал ирэх бүрт ажлаа эхлүүлэхийг тэсэж ядан хүлээдэг.
Мэдээж энэ бүх хүнд хэцүүг даван туулахад амьдралд түшиг тулгуур болж яваа хүний үүрэг их байдаг. Дэргэд байгаа хүний хайрлаж халамжлахын хэрээр ажил нь бүтэмжтэй байж, мөрөөдөл зорилгодоо хүрэхийг нь төдөлгүй хардаг шүү дээ. Би шагнуулах бүртээ түүнийгээ ээждээ өгдөг. Учир нь бүхнийг хийж чадна гэсэн итгэлийг ээж минь л надад өгсөн. Цөхөрч, арга барагдах үед ээж минь хамгийн сайн сонсогч болдог. Намайг урамшуулж, зоригжуулдаг хүн бол ээж минь. Тиймээс талархлаа илэрхийлж байгаа нэг хэлбэр юм л даа.
-Би их муу сэтгүүлч юм шиг байна аа. Та Нэшвил дэх гэр бүлийнхнийхээ тухай яриач. Кэйт, Сандей Рөүз та гурав тэнд хэр удаан амьдарч байгаа билээ?
-Таван жил.
-Би өмнөд Жоржиад саяхан очсон. Зурагчдаас, хүмүүсийн анхаарлын төвөөс хол яг л диваажин шиг санагдсан. Нэшвил рүү нүүр санааг Кэйт та хоёрын хэн нь гаргасан бэ? 
-Цаг хугацаа нь их сайхан таарсан л даа. Кэйттэй танилцаж байх үед би тогтсон орон гэргүй байлаа. Чемоданаа чирээд л очсон газраа өөрийн гэр болгож явсан үе. Тиймээс дотроо хэн нэгэнтэй танилцах сан гэж боддог байлаа. Тэгээд Нью-Йорк, Лос-Анжелест л биш бол өөр хаана ч хамаагүй амьдардаг хүнтэй танилцаж, дотносоод байгаа газар руу нь нүүнэ гэж төлөвлөж байв. Хэрэв тийм хүнтэй учрахгүй бол Орегон руу нүүхээр шийдээд байлаа.
-Орегон гэнэ ээ? Сайхан газар шүү. Яагаад тийм шийдвэр гаргасныг тань сайн ойлгож байна.
-Би олны хөлийн газраас холхон амьдрахыг л хүсэж байсан. Би амьдралынхаа дийлэнх хугацааг Лос-Анжелест өнгөрүүлсэн болохоор тэнд амьдрахыг хүсэхгүй байв. Аз болоход Кайт Теннесид амьдардаг байлаа. Тэр намайг Нэшвиллийн ойролцоох Лейперс Форк гэх зэлүүд газар аваачсан. Охид ирээдүйн нөхрөө дүрслэн бодож, мөрөөддөг шүү дээ. Би яг л тэдний нэг. Өнөөх бодол, мөрөөдөл минь тэр чигээрээ биеллээ олоход өөрийн эрхгүй уулга алдаж билээ.
-Таныг усан дээгүүр алхаж байгаа мэт зөөлөн алхахыг тань хараад л дурласан гэж Кэйтийн ярихыг сонссон. Кэйтийн догдолж байсан шиг сэтгэгдэл танд ч бас төрсөн үү? 
-Би түүнтэй уулзсан даруйдаа “Бурхан минь та намайг ийм л залуутай учруулах юм бол үлдсэн амьдралаа түүний төлөө зориулна гэдгээ амлаж байна” гэж дотроо бодож байлаа. Түүнтэй эсвэл түүнтэй яг адилхан залуутай учруулж өгөхийн хүсэн залбирч байснаа одоо ч тод санадаг.
-Тэр тун сайн залуу. Зоогийн газар танд хэрхэн халамж тавьж байхыг нь би харсан. Шоу бизнесийн барьцгүй далайд та завиа гайхалтай залахын зэрэгцээ гэр бүлээ нэгтгэж яваа хүн. Би энэ байдлыг тань хараад бахархаж, өөрийн эрхгүй ийм л амьдралтай болох сон гэж хүсдэг. Хориод настай байхдаа хүүхэд асрах, 40 гаруй настай болсон хойноо хүүхэд асрах хоёр их ялгаатай биз? 
-Изабелийг өргөж авч байх үед би 25 настай, харин Коннорыг манайд ирэх үед 27-той байлаа. Одоо бол би харьцангуй туршлагатай ээж болсон ч, бие махбодийн хувьд эрч хүч багассан байна. 20 гаруй настай байхдаа хүүхдүүд хөлнөөс зүүгдсэн байсан ч ажлаа амжуулж, гүйж харайгаад л явдаг байсан. Харин одоо бол тэгж чадахаа больсон байна. Гэхдээ илүү гэр бүлсэг болсон. Оюуны эрч хүч нэмэгдэж, биеийнх суларсан шиг санагддаг.
-Хүүхдүүдээ шилжилтийн насанд хүрэхэд ямар асуудалд нь илүү сэтгэл зовнидог байв? 
-Тэд юунд илүү сэтгэл хангалуун байгааг олно гэдэг л хамгийн хэцүү. Хүн өөрийн аз жаргалыг юунаас эрж хайхаа мэддэг болсон үедээ л жаргалтай болдог. Би тэднийгээ ч бас өөрийг нь жаргалтай, баяр хөөртэй байлгаж чадах зүйлсийг олоосой гэж хүсдэг.
-Та бүр жаахан байхаасаа л жүжигчин болохыг хүсдэг байв уу? 
-Тийм гэж бодож байна. Харин чиний хувьд?
-Тийм ээ, би ч бас багаасаа мөрөөддөг байсан. Гэр бүлийнхэн маань ч үүнд багагүй нөлөөлсөн. Тэдний ажлаа хийж байгаа нь надад их хөгжилтэй санагддаг байлаа. 
-Харин миний хувьд жүжиглэх нь ажил гэж огт бодогддоггүй. Учир нь надад ажлаа хийх нь их хөгжилтэй байдаг. Би их мэдрэмтгий хүүхэд байсан.
-Жүжигчин байхын хамгийн хэцүү тал нь таны бодлоор юу вэ? 
-Нэр алдар. Мэдээж нэр алдар гэдэг хүн олон давуу тал олгодог зүйл л дээ. Тиймээс хүмүүс биерхүү гориллатайгаа бүжиглэж байгаагаа огт хүлээн зөвшөөрдөггүй юм.
-Тийм шүү. Алдар нэрээс л болж шидэт дагинаас Мөсөн хатан болж хувиран удалгүй дахиад л шидэт дагиана болон шаардлагатай болдог. 
-Олонх жүжигчид их мэдрэмтгий байдаг. Аливаад сэтгэлийн хөөрлөөр ханддаггүй, ул суурьтай хүн байсан ч тэр мэргэжил маань мэдрэмтгий байхыг шаарддаг болохоор тэр. Гэтэл нэр хүнд бидний сэтгэлийн хатыг сорьдог. Нэгэн нэгэн зэрэг мэдрэмтгий эмзэг атлаа хатуу чанга байх хэрэгтэй болж байгаа биз.
-Хүмүүс миний талд байснаа хормын дотор л миний эсрэг болчихдог. 
-Тиймээс бид дэндүү хачирхалтай ертөнцөд оршдог юм.
-Үнэн үг. Таны бие урлагийн бүтээл л гэсэн үг. 
-Харин та усны хувцастай зураг авахуулж байхдаа 20 настай бүсгүй шиг л харагдаж байсан.
-Вазелин, бас камерын дуран нөлөөлсөн байх л даа. 
-Та байгалийн онцгой бүтээл шиг л харагддаг. Миний уулзаж байсан бүсгүйчүүдээс хамгийн сайхан галбиртай нь та шүү дээ.
-Би чинь жийнсэн өмд, богино ханцуйтай цамцнаас салддаггүй хүн шүү дээ. Аавын хувцаслалтаас хол зөрөхгүй. Гэтэл Нью-Йорк гудамжаар яваа бүсгүйчүүдийг харахаар уулга алдмаар болдог. Та ч бас гайхалтай сайхан хувцасладаг хүн. 
-Хөвгүүд шиг хувцасладаг эмэгтэйчүүд надад таалагддаг. Надад загварын ямар ч мэдрэмж байдаггүй. Харин юу өмсөх дуртайгаа бол сайн мэднэ шүү. Нэг нь улиг болж, шинэ зүйл хүч түрэн орж ирж байгаа гэдэгт би итгэдэггүй. Дуртай хувцасныхаа жагсаалтыг би амьдралынхаа турш мөрдсөөр л ирсэн. Салхины аясаар өөрчлөлт хийхийг би хүлээн зөвшөөрдөггүй. Байгаа байдалтайгаа зууралдсаар байдаг хүмүүсийн нэг шүү дээ.
-Та “L'Wren Scott”-ын хувцсыг ихэвчлэн өмсдөг байх аа? 
-“L'Wren Scott”-ын хувцаснууд миний өмсөж чаддаг зүйлсийн нэг л дээ. Би бүр 20-иод настай байхаасаа л өмсдөг болсон. Өөр шинийг хайх хангалттай цаг зав надад байдаггүй юм.
-Гэхдээ танд өөр зүйл өмсөх сөн гэх хүсэл төрдөггүй гэж үү? 
-Рене Зилвегер загвар зохион бүтээгчдийн өөрт нь зориулж урласан даашинзанд төдийлэн ач холбогдол өгдөггүй гэж ярьж байсан. 40 гаруй настай хүнд тэгж гоёж гангалахад анхаарлаа хандуулах үе биш шүү дээ.
-Нэшвил таны хувцаслалтын хэв маягийг эвдсэн үү? 
-Үгүй дээ.
-За хэлчих л дээ. Та ковбой малгай шүүгээндээ хадгалдаг л биз дээ? 
-Би ковбой малгай өмсдөггүй ээ. Их хөөрхөн л дөө. Гэхдээ л би усны хувцас өмсчихсөн байхдаа ганц нэг удаа толгой дээрээ тавьж байсныг эс тооцвол тийм малгай өмсдөггүй. Харин охиндоо өмсүүлэх дуртай.
-Кэйт танд хувцас худалдан авч өгдөг үү? 
-Тэр надад дотуур хувцас бэлэглэдэг.
-Өөрийн таашаадаг зүйлстээ түүнийг уруу татаж байгаа хэрэг үү? 
-Би түүнийг юунд ч уруу татаагүй ээ. Түүнийг өөрийнхөөрөө байхад нь би илүү дуртай.
-Таны хувьд хайр дурлал хамгийн чухал зүйл үү? 
-Би хүмүүсээс гайхалтай сайхан хайр дурлал, амжилтанд хүрсэн карьер хоёрын алийг нь сонгох вэ гэж асуудаг юм. Зарим хүн карьер гэж хариулдаг нь намайг их гайхашруулдаг.
-Яагаад тийм сонголт хийдгийг нь би мэднэ. Тэд чинь тархи нь ажилладаггүй хүмүүс. Би л тэдний оронд байсан бол насны хайраа сонгоно. 

Цахим сүлжээний ноёнтон Зукерберг

“Time” сэтгүүлийн оны онцлох хүнээр тодорсон гэдгээс илүүтэй долоохон жилийн хугацаанд юу ч үгүй хоосноос 100 тэрбумтан болсон гэх амжилт нь түүнийг тодорхойлдог. Тиймдээ ч түүний намтрыг хүмүүс сонирхож, эл эрэлтэд нийцүүлэн “Columbia Pictures” кино бүтээсэн биз. Залуу тэрбумтан Зукербергийг уншигчдадаа танилцуулахаар BBC агентлагийн сурвалжлагч Чарльз Миллерийн бичсэн  нийтлэлийг орчуулан хүргэе. 

Марк Зукербергийн ажлын нэгэн өдөр өндөрлөлөө. Силикон Валли дахь ямар ч хаяг, тэмдэггүй оффисийн байрнаасаа гарахад үүдэнд нь түүнийг хэдэн арван жуулчид бүчин авах нь тэр. “Facebook”-ийн бэлгэ тэмдгийн өмнө хамт зургаа авахуулж болох уу?” хэмээн шуугилдах олонд Зукерберг найрсгаар талархлаа илэрхийлээд, машиндаа суув. Мэдээж түүний эл үйлдэл хамт патиараа татуулах найдвар үлдээгүйг жуулчдад ядах юмгүй ойлгуулж дөнгөсөн.
Ярьж хэлж, алхаж гишгэж байгааг нь харахад Зукерберг өөрийнх нь амьдралаас сэдэвлэсэн “The Social Network” киноны гол дүрд тоглосон жүжигчин Жессе Айсенбергтэй огтхон ч төсгүй аж. Хамгийн гол нь нөгөө дэлгэцнээ харуулаад байсан түүний даруу төлөв зан нь бүхэлдээ өөрчлөгдчихөж.

“Нинжа” Зукерберг

“Facebook”-д зочилсон анхны өдрөө бид Зукербергийн барааг хараагүй гэж хэлэхэд хилсдэхгүй. Эсвэл бид огт анзаараагүй ч байж болох. Гэхдээ шантарсангүй. Маргааш нь дахиад л Силикон Валли дахь албаны газруудыг зорилоо. Азаар энэ удаад Марк яг бидний араас орж ирж таарсан. Хачирхалтай нь түүний ирэхийг хүлээн “Facebook”-ийн албаны байрын үүдийг сахидаг жуулчид байтугай түүнтэй уулзах гэж бүтэн өдөр алдчихсан бид ч Зукербергийн орж ирснийг анзаарсангүй. Хүлээн авагч бүсгүй л “Захирал яг ард чинь явна. Санаа зоволтгүй ээ. Иймэрхүү явдал байнга л гардаг юм. Тэр яг л нинжа шиг хэнд ч анзаарагдалгүй орж, гарахдаа сурамгай юм” гэж билээ.
Олон нийтийн харилцааны сүлжээнүүдээс хамгийн өчүүхэн гэж болох зүйлийг ч нарийвчлан илэрхийлдгээрээ ялгардаг “Facebook”-ийг үндэслэгчийг Дэвид Киркпатрик ч нарийн тодорхойлжээ. Тус компаний тухай өгүүлэх “The Facebook Effect” номондоо тэр ““Номын” хэмээгддэг бүлгийнхнийг илэрхийлэх хамар дээрээ нүдний шил тохсон төрх, ном сугавчилсан байдал, эв дүйгүй хөдөлгөөний аль нь Зукербергт байхгүй. Харин ч тэр цаг үргэлж найз нөхдөөр хүрээлүүлж байдаг нэгэн. Тэр нийтэч, хөгжилтэй, “номын” гэж хэлэх аргагүй дэндүү нээллтэй хүн” гэсэн байдаг.
Харин Харвардын их сургуульд хамт суралцаж байсан өрөөний найз Жое Грин нь түүнийг “Марк ямар ч нөхцөлд өөртөө итгэлтэй байж чаддаг” хэмээн тодорхойлсон байдаг. Ердөө “хөлд орж буй” “Facebook” компанийнх нь ажилд туслахаар Грин 2006 оноос хамтран ажиллах болсон байна. Тухайн үед “Yahoo” тэдний компанийг нэг тэрбум доллараа худалдан авах санал тавьсан боловч Зукерберг зөвшөөрсөнгүй. Хачирхалтай эл шийдвэрээ тэр “Намайг тэрбум доллар биш цахим сүлжээ нь л илүү олон найз нөхөд, танилтай холбож чадна” хэмээн тайлбарласан байна. Грин тэр үеийг “Тэр үед хүн бүр л “Бид энэ сүлжээг тэрбум долларын үнэд хүргэлээ шүү дээ. Зарчихъя л даа. Чи чинь яг яачихаад байгаа юм бэ” гээд л Марк руу давшилж эхэлсэн. Өөртөө итгэлтэй байдал нь түүнийг шуурган дунд орчихсон мэт хэцүү байдалд оруулж билээ” хэмээн дурссан.

15 тэрбумын санал

“Технологийн гайхалтай сайн компаниуд бий. Бас олон нийтийн харилцааны сайн сүлжээ ч олон бий. Харин энэ хоёрыг хоёуланг нь хослуулсан нь үгүй” Марк Зукерберг.

Гэхдээ тэрбум долларын саналаас татгалзах шийдвэр гаргах нь Зукербергт ч амархан байсан юм биш. “Сүлжээг маань худалдан авах санал ирэх үед би бизнесийн талаар ямар ч ойлголтгүй байлаа. Тиймээс компаниа ямар үнэд хүрэхийг ч тооцоолж мэдэхгүй байв” хэмээн тэр эрсдэлтэй алхам хийснээ хүлээн зөвшөөрсөн. Түүний шийдвэрийг сонссон даруй цөөнгүй ажилтан нь сайн дураар ажлаасаа гарч, компаниа орхин одсон байдаг.
Энэ явдлаас жилийн дараа олныг гайхашруулсан санал “Microsoft” компанийн удирдлагууд тавьжээ. Тэд компанийг нь 15 тэрбум доллараар худалдан авахыг хүсэв. Харин энэ удаа шийдвэр гаргах тийм ч хэцүү байсангүй. Тэр уг саналаас татгалзахдаа “Бид хэдийнэ шийдвэрээ гаргачихсан шүү дээ. Бид компаниа худалдах биш, өөрсдийн гараар хөгжүүлэх болно” гэж байж.
Харвардад суралцаж байхдаа тэр компьютерийн шинжлэх ухааныг судлахыг зэрэгцээ сэтгэл зүйг ч сонирхож суралцсан аж. Тиймээс ч “Facebook” сүлжээ бусдаас хоёр зүйлээр давуу. Энэ тухайгаа тэр “Технологийн гайхалтай сайн компаниуд бий. Бас олон нийтийн харилцааны сайн сүлжээ ч олон бий. Харин энэ хоёрыг хоёуланг нь хослуулсан нь үгүй” гэсэн. Түүнчлэн “Бид “Facebook”-ыг нээлттэй индэр гэж үздэг” хэмээн компанийнхаа сүлжээг тодорхойлсон юм.

Зукерберг компьютерийн донтон уу? 

Виртуал ертөнцөд оршсон, ганцаардмал зожиг компьютерийн донтон болох уу, олон талын чадвартай, өөртөө итгэлтэй хувь болох уу гэсэн сонголт түүнд байсан. Өөртөө итгэлтэй байдал нөхөрсөг занг хослуулж чадсан учраас л түүний анхны ажил өнөө хэр амжилттай яваа биз. 27 насандаа нөлөө бүхий бизнесмэн болсон учраас амжилттай яваа гэдэг үг багадаж ч мэдэх юм.
Технологийн сэтгүүлийн тоймч Жесси Хемпел “Дэлхийн нөлөө бүхий хамгийн залуу хүн бол Зукерберг гэдэгтэй маргах аргагүй” гэж байсан удаатай. Гэсэн ч тэр энэ бүхэндээ сэтгэл үл ханана.  Тэр хоёр хөл дээрээ бат зогсож байхын тулд, элдэв цуу ярианд үл сатааран компанийнхаа хувьцааны үнийг тогтвортой байлгахад анхаарлаа хандуулан бүх хүчээ дайчлан ажилласаар л…
Хэрэв та Зукербергийн тухай илүү ихийг мэдэхийг хүсэж байвал “Facebook” дэх хуудсаар нь зочлоход л болно. Тэнд “Загалмайлсан эцэг”, “Матрикс” зэрэг түүний дуртай киноны жагсаалт, минимализмийн урлаг, зохион бүтээх зэрэг зүйлст чөлөөт цагаа зарцуулдгийг, тэр ч байтугай найз бүсгүй Приссилла Чаных (Тэд 2003 оны арваннэгдүгээр сарын 7-ноос буюу “Facebook”-ийг үндэслэхээс жилийн өмнө болзож эхэлсэн) нь тухай мэдээлэл ч бий.

Зукерберг юуны тухай ярих дургүй вэ?

Компанийнхаа тухай дэлгэрэнгүй танилцуулгыг хийж “Манай компанийн гол зорилго бол дэлхий нийтийг илүү нээлттэй, нэгдмэл болгох” гэж тодорхойлсон хэдий ч хувийн амьдралаа танилцуулахаас татгалзсан.
Гэхдээ л бид түүний тухай багагүй мэдээлэл цуглуулж чадлаа. Зукерберг жил бүр шинэ зүйл сурч, мэдэхийг эрмэлздэг нэгэн аж. Тиймдээ ч нэг жил Мандарин хэл сурч байж. Харин энэ жил тэр идэх хоолныхоо ангилалд илүүтэй анхаарал хандуулж, амьтдын эрх ашгийг хамгаалсан нийгэмлэгүүдийн ятгалганд автсан.
Харин түүний эл хачирхалтай үзэл бодлыг Жесси Хемпел дэмжиж “Гүйцэтгэх захирал хүн олон талын хообийтой байна гэдэг сайн хэрэг шүү” гэсэн байна.
Тэрбээр өнгөрөгч есдүгээр сард тавьсан илтгэлийнхээ үеэр сарлагийн мартай бургер зэргийг хэрхэн хийдгийг тэмдэглэсэн өөрийн тэмдэглэлийг танилцуулжээ. Эцэст нь тэр хэчнээн амттай болохыг нь сануулахаа ч мартсангүй.
Үүний зэрэгцээ Зукерберг 800 сая ажилтантай компанийг удирдаж, зөвхөн хувьдаа гэхэд л 17 тэрбум долларын хөрөнгө эзэмшиж байна. Тэгэхээр түүнийг сайн бизнес эрхлэгч хэмээн дүгнэхээс аргагүй.

Бруно Марс: Элвис шиг охидын зүрхийг эзэмдэгч болохыг хүсдэг байлаа

Бруног бүр жаахан байхаас нь л хүмүүс олонд нэр хүндтэй уран бүтээлч болно гэдгийг нь олоод харчихдаг байж. Дөрвөн настай жаалхүүг эвлэгхэн бүжиглэн, дуулахыг нь хараад “Хамгийн бяцхан “Элвис”, рокнроллын ирээдүйн хаан” гэж байсан удаатай гэдэг. 

-Та твиттер дэх хуудсандаа “2010 он миний хувьд гайхалтай жил болсон гэж боддог байлаа. Гэтэл 2011 он амьдралын минь хамгийн сайхан жил болж өнгөрлөө” гэж бичсэн байсан. Яагаад тэр вэ? 
-Энэ их олон шалтгаантай. Би өнгөрсөн жил дэлхийг тойрсон аялан тоглолтоо хийлээ. Би мөрөөдөж ч байгаагүй газраа очин дуунуудаа дуулж, цомгийнхоо баярыг хийлээ. Бас гайхалтай сайхан саналууд хүлээн авсан. Ээждээ байшин худалдан авч өгсөн өдрөө твиттер хуудсандаа энэ талаар бичсэн хэрэг.
-Ээждээ байшин худалдан авч өгсөн байх нь ээ? 
-Тийм ээ. Үүний төлөө фэнүүддээ талархал илэрхийлэх нь зүйтэй.
-Нэг томоохон мөрөөдлөө биелүүлчихэв үү? 
-Яг тийм. Ээж минь өдийг хүртэл намайг хайрлан халамжилж ирсэн. Харин одоо ээжийгээ амрааж, халамжлах миний ээлж ирлээ.
-Хатагтай Хернандез бэлгийг тань хэрхэн хүлээж авсан бэ? 
-“Яасан жижигхэн байшин бэ. Надад илүү томыг авч өг” гэж хэлсэн. (инээв) Тэр бүр баярласандаа нулимс унагасан. Тиймээс бидний хувьд их онцгой жил болсон.
-Таны амжилтад хүрсэн зам тийм ч шулуун дардан байгаагүй юм билээ. Өрсөлдөгч  ихтэй. Тэгэхдээ бүр танаас ч залуухан өрсөлдөгч олон байсан. Харин та 18 насандаа Холливудад хөл тавьж, “Motown” рекордстой гэрээ байгуулснаар төдөлгүй нэр гарсан. Харамсалтай нь “Motown” удалгүй гэрээгээ цуцлахаар шийдсэн. Тухайн үед танд ямар  бодол төрж байсан бэ?
-Энэ бол нэг алхам ухарсан явдал болсон. Урьд нь “Би “Motown” рекордсын дуучин Бруно Марс байна” гэж өөртөө итгэлтэй хэлдэг байсан бол, одоо бол тус рекордсынхонд гологдсон уран бүтээлч болж хувираад байна. Ингэснээр би надад туслах томоохон хүчийг төдийгүй, надад итгэсэн хүмүүсийн итгэлийг ч алдсан.
-Тэд танд энэ шийдвэрээ хэрхэн мэдэгдсэн бэ? 
-Бид чамтай ахин хамтран ажиллахыг хүсэхгүй байна гэх утгатай зүйл хэлсэн.
-Их харгис ханджээ. 
-Үгүй дээ харгис хандсан юм биш. Энэ бол тэдний биш, миний буруу байсан. Би дэндүү балчир байсан болохоор энэ гэрээ ямар чухал болохыг ойлгохгүй байж.
Хэдийгээр би сайн дуулж чаддаг байсан ч, шоу бизнесийн ертөнцөд амжилт олохын тулд түүнээс их зүйлийн суралцах хэрэгтэй болдог. Хамтлагуудтай хамтран дуулж, ганц нэг тоглолтод оролцдог төдий л байсан болохоор үнэндээ би рекордсын дуучин ямар нөхцөлд ажилладгийг огт мэдэхгүй байлаа.
-Тэдний шийдвэрийг сонсоод чи ямар хариу өгсөн бэ? 
-Би уйлсан байх аа.
-Тухайн үед надад дуулах ур чадвар байхгүй юм байна даа гэж бодогдож байв уу? 
-Тийм байдалд орохоор өөрийн эрхгүй зориг мохдог юм билээ. Жаахан өөртөө итгэлгүй болсон ч би бууж өгөхийг хүсээгүй. Тиймээс гэртээ харихгүй гэж шийдсэн.
-Тэгээд энэ бүхнийг юу өөрчилж, галт тэргийг чинь зөв замд нь буцаан оруулсан юм бэ? 
-Цаг хугацаа л гэж бодогддог. Өсөж томрох тусам би дуучин биш, жинхэнэ уран бүтээлч болж байлаа. Өдөр бүр дуу зохиож, удалгүй продюсерээр ажилладаг болсон. Хүнд хамгийн их хэрэгтэй зүйл бол туршлага. Би өнгөрсөн хугацаанд олон арван аймшигтай муухай дуу зохиож байлаа.
-Таны зохиосон дуунуудаас хамгийн аймшигтай дуу аль нь вэ? 
-Би хэлмээргүй байна. Энэ чинь CNN-ийн нэвтрүүлэг шүү дээ.
-Дэлхий дахинаа цацагдаж буй CNN телевизийн нэвтрүүлгээр дамжуулан нэрийг нь хэлэхээс ч ичмээр муу дуу тань тэгээд ямар нэртэй юм бэ дээ? 
-Найз Филтэй хамтран зохиосон “Унтлагын өрөөний дээрэмчин” гэдэг дуу.
-Ямар үгтэй болоод нэрийг нь дурсах төдийд хар хөлс тань цутгаад байгаа юм бэ? 
-Гэхдээ бид студид дуугаа бичүүлж байхдаа энэ дуугаа “Грэмми”-ийн шагнал дор хаяж 18 төрлөөр авна гэж бодож байлаа. Харин дараагийн өдөр нь “Бид яаж тэгж төсөөлж чадав аа” гэсэн бодол эрхгүй төрсөн.
-Би таны тухай их сайхан түүх олж уншсан. Та “Элвисийг тайзан дээр гармагц хүмүүс айдаг. Учир нь тэр их хүчтэй, охидыг яг л самар шиг бяцлах чадалтай. Тиймээс түүнийг ханхүү эсвэл цагдаа гэж нэрлэсэн ч болно. Тэнд цугласан хүмүүс шоу үзэхэдээ яаж аяглах ёстойг сайн мэддэг юм. Би тэднийг харж, тэднээс суралцах дуртай. Би ч бас Элвисийн фэн юм чинь” гэж хэлсэн байдаг. Элвис Прэслигийн нэг тоглолтыг зурагтаар үзээд тэгж хэлсэн байх, тийм үү?
-Милтон Берлегийн шоуг үзэж байсан юм. Гэтэл охид түүний гараас барих гэж зүтгээд л… Шууд нэвтрүүлэг эсвэл эвлүүлэг байсан эсэхийг би мэдэхгүй байна л даа. Гэхдээ л түүнийг дуулж эхэлмэгц хүмүүс бүхнээ мартчихдаг. Бага байхдаа би түүний тоглолтыг үзээд яг л түүн шиг болохсон гэж бодож байснаа тод санаж байна. Би охидыг яг л түүн шиг хашгируулахыг хүсдэг болсон.
-Одоо бол тэд чиний төлөө хашгирч байгаа шүү дээ, Бруно. 
-Тийм шүү. Роб чи сонсов уу?
-Охидын сэтгэлийг эзэмдэгч байх сайхан уу?. 
-Би өөрийгөө тийм хүн гэж бодохгүй байна.
-Өглөө толинд хараад… 
-Чи бол миний уулзаж байсан залуусаас хамгийн сайхан нь гэж хэлдэг. Гэхдээ тэр үгийг надаас өөр хүн хэлээгүй шүү дээ.
-Сайхан бүсгүйчүүд чамайг шүтэн биширч орилоход ямар сэтгэгдэл төрдөг вэ? 
-Хорвоо дээрх хамгийн сайхан мэдрэмж. Та ч үүнийг үгүйсгэж чадахгүй байх. Гэхдээ тэр олон хүмүүс дунд эмэгтэйчүүд байгаа эсэхийг нь би нарийн мэдэх аргагүй шүү дээ.
-Та яг л бяцхан Элвис шиг байж, тийм үү? 
-Үнэндээ би тэр үеийг санадаггүй юм аа.
-Аав, ээж хоёр тань таныг бусад хүүхдүүдтэй адилгүй байсан гэдэг юм билээ. Хүүхдүүд олон хүний өмнө гарахаасаа ичдэг бол харин та эсрэгээрээ бүр дуртай байж. 
-Би их нүүрэмгий байсан л даа.
-Та бяцхан Элвис болохыг хүсдэг байсан гэсэн. Тэр тухайгаа ер нь санадаг уу? 
-Тоглолтод оролцох ёстой нэгэн үдэш би халуурсан юм. Тэр үед тав билүү зургаан настай байсан санагдана. Халуурч байсан учраас ээж тоглолтод оролцохыг зөвшөөрөөгүй. Харин би түүнд нь их гомдож, оройжин өрөөндөө хашгичиж билээ. Тэгээд хувцсаа өмсөж чадахгүй гэж бодохоор өөрийн эрхгүй уйлаад л байсан. Миний санаж байгаа ганц зүйл л тэр.
-Хавай дахь амьдрал тань ямар байсан бэ? 
-Хавай их сайхан газар. Бага насаа дурсахаар гэр бүлийнхэнтэйгээ далайн эрэг дээр тоглож байсан үе л хамгийн түрүүнд санаанд ордог.
-Гэр бүлийнхний тань танд зааж сургасан зүйлсээс хамгийн үнэ цэнэтэй нь юу вэ? 
-Гэр бүл бол бидний хувьд хамгийн үнэ цэнэтэй зүйл. Аав, ээж хоёр минь намайг хайрлаж, халамжилж, бүх зүйлийг зааж сургаагүй бол би өнөөдөр энд ингээд сууж байхгүй л байсан. Хөгжмийн ертөнцөд дурлахад нөлөөлсөн хүн бол миний аав. Тэр л намайг Жеки Уилсон, Жеймс Броун нартай танилцуулсан.
-Аав тань шоу бизнесийн талаар сайн мэддэг хүн. Тэр танд ямар зөвлөгөө өгдөг вэ? 
-Аав минь сайн удирдагч хүн. Тэр бүр 1950-иад онд хөгжимд дурласан. Өөрийнхөө сайн дуучин биш гэдгээ ч мэддэг байж. Гэхдээ сайн дуучныг таних чадвартай байсан учир тэдний тайзнаа гаргах гэж хамаг амьдралаа зориулсан хүн. Тиймээс аав минь удирдан зохион байгуулах чадвар сайтай. Түүнийгээ ч надад сургасан.
-“Time” сэтгүүл оны нөлөө бүхий 100 хүний жагсаалт гаргасан. Уг жагсаалтад Ерөнхийлөгч Барак Обама, Марк Зукерберг,  Жастин Бибер бас таны нэр бичигдсэн байна билээ. Энэ бол таныг зөвхөн дуучин биш гэдгийг баталсан явдал. Гэрийнхэн тань үүнийг хэрхэн хүлээн авсан бэ?
-Тэд надаар бахархсан байх. Ялангуяа аав, ээж хоёр минь. Тэдний хувьд би чинь үргэлж балчир Бруно байх болно.
-Их хэмжээний мөнгө, эмэгтэй хүн хоёрын нэгийг нь сонго гэвэл алийг нь өөртөө үлдээх вэ? 
-Мэдээж бүсгүйг. Энэ чинь ямар учиртай асуулт вэ, Пирс?
-Сайхан хариулт байна. Гэхдээ мөнгийг чинь, машин, байшинг чинь авна гээд бод л доо, Бруно. 
-Тэгсэн ч би зүгээр ээ.
-Гэхдээ чамд би тэрбумтан болохыг хүсэж байна гэсэн утгатай дуу байдаг шүү дээ. 
-Үнэндээ шүлгийг нь сайн сонсох юм бол жинхэнэ утга нь тэрбумтан болоход биш гэдгийг ойлгох болно
-Аз жаргалын тухайд чи ямар бодолтой байдаг вэ? 
-Аз жаргал гэдэг амьдралын хамгийн энгийн зүйлс шүү дээ.
-“Grenade” цомгоороо та “Грэмми”-ийн зургаан төрөлд нэр дэвшсэн. Канье Уэстийн амжилтыг эвдэж, Аделегийнхийг давтсан байна. 
-Канье, Аделе нартай мөр зэрэгцэнэ гэдэг сайхан хэрэг. Би Каньегийн шүтэн бишрэгч. Түүний гаргасан цомог бүр надад бий.
-Шоу бизнесийн ертөнцийнхнөөс хэнийг нь илүү бахаддаг вэ? 
-Аделег. Тэр гайхалтай сайхан дуу зохиодог. Цахим хуудаснаас дуу авчихаж болдог болсон цагт цомог борлуулалт ашиггүй болсон гэж хүмүүс бодож байх үед түүний цомгууд хэдэн сая хувь борлогдсон.
-Та ихэвчлэн хайрын тухай дуулдаг. Хэдэн удаа дурлаж байсан бэ? 
-Би жинхэнэ хайртайгаа учраагүй л явна. Дараагийн асуулт.
-Тийм гэж үү? 
-Мэдээж би хүнд дурлаж байсан.
-Жинхэнэ хайр байсан уу. Тэгээд таны зүрх шархалсан байх нь ээ? 
-Би одоо ч ганц бие байгаа шүү дээ.
-Гэхдээ боломж байна. 
-Тийм ээ.

“Их утаат манан” давтагдахаас урьтаж…

1943 оны долдугаар сарын 26. Дэлхийн хоёрдугаар дайны үеэр Лос-Анжелес хот халдлагад өртлөө. Гэхдээ энэ халдлага харийн түрэмгийлэгчдийнх биш, дотоодынх. Тэгэхдээ бүр Лос-Анжелесчуудын өөрсдийнх нь тарьсан хэрэг байж. Чулуун нүүрс, дизелийн замбараагүй хэрэглээ, хогоо ил задгай шатаах гэх мэт тэдний үйлдэл утаат манан үүсгэж, гурван байшингийн цаадах зүйлс харагдахгүй болтлоо бүүдийж, иргэдийнх нь хоолой хорсон, нүд нь аргаж өнжсөн байдаг. Зуны дунд сард болсон аймшигт манан Калифорни мужийн удирдлагуудад утаатай тэмцэх цаг болсныг сануулж, аюулын харанга дэлдсэн байна. Тэр цагаас хойш тус муж утаатайгаа хагас зуун жил тэмцэж байна. 

Гэхдээ хүн төрөлхтний утаатай хийх тэмцэл дөнгөж XX зуунд эхэлсэн юм биш. Бүр XIV зуунаас эхэлсэн болохыг түүхэн сурвалж бичгүүд баталдаг. 1306 онд Английн хаан Эдвард чулуун нүүрсний  хэрэглээг хориглосноор энэ дайн эхэлсэн гэдэгт түүхчид санал нэгддэг. Гэхдээ л энэ шийдвэр он цаг улирахын хэрээр мартагдаж, хариуг нь Лондончууд 1952 онд эмгэнэлтэйгээр нь хүртэх нь тэр. 

1952 оны арванхоёрдугаар сарын 5-нд “Их утаат манан” хэмээн түүхэнд тэмдэглэгдэн үлдсэн утаат манан Лондоныг бүрхэн авах нь тэр. Үйлдвэржилт эрчээ авч, хүнд үйлдвэрүүд бүтээгдэхүүний зэрэгцээ агаарын бохирдол үйлдвэрлэж байх үед иргэдийн замбараагүй нүүрсний хэрэглээ ч үүнд нэрмээс болж. Хөгшин Европын томоохон хотуудын нэгийг бүхэлд нь нөмрөн авсан энэ утаат манан таван өдөр үргэлжилж, энэ үеэр тус хотын 4000 гаруй иргэн амь үрэгдсэн нь түүхэн дэх хамгийн их балаг тарьсан утаатай манан болсон байна. Гэхдээ утааны уршиг үүгээр зогссонгүй. Манангийн үеэр утаанд хордож уушги нь үрэвсэн эмнэлэгт хэвтсэн хэдэн мянган лондончууд ар араасаа үйлдвэржилтийн эриний золиос болсоор байв. Удалгүй их манангийн улмаас амь үрэгдсэн хүний тоо 12 мянга болж өслөө. Золгүй золиос бологчдын олонх нь хүүхэд хөгшчүүд, архаг өвчин хуучтай хүмүүс байсан бөгөөд тэдний дунд ганц нэг хүн үл үзэгдэх орчин үүссэний улмаас голд унаж амь эрсэдсэн залуус ч байсан хэмээдэг. 

Дэлхийн түүхэнд хараар бичигдэж, Лондон төдийгүй Европ тивийнхэнд мартагдашгүй сануулга өгсний дараа л британичууд утаатай эрчимтэй тэмцэж эхэлжээ. Угтаа агаарын бохирдол, утаат манангийн асуудал гэнэтхэн үүсчихсэн юм биш. Бүр XIX зуунд Европын хотуудад сануулга өгөөд л байж. 1892 онд Лондонд болсон утаат манангийн үеэр 1000 хүн амь үрэгдсэн ч, хотын удирдлагууд утаатай тэмцэх дорвитой алхам хийсэнгүй. 1930 онд Бельгийн нэгэн хотод мөн л утаат манан болж 60 хүн нас баран, мянга мянган хүн эмнэлэгт хэвтлээ. Энэ мэтчилэн Европ болон Хойд Америкийн хотууд удаа дараалан халдлагад өртсөөр л байв. Эцэст нь арайхийн ухаарсан англичууд утааны эсрэг дайнд зарлан, ялалт байгуулсан байна. 

1956 онд баталсан агаарын бохирдлын эсрэг “Цэвэр агаар” акт ёсоор Лондонд утаагүй бүс тогтоон, тус бүсэд чулуун нүүрс түлэхийг хориглож, шатдаг хий гэх мэт бусад утаагүй шатах түүхий эдээр нүүрсийг орлуулах болсон нь хамгийн их үр дүн өгсөн арга болов. Гэхдээ иргэдээс чулуун нүүрс түлэхгүй байхыг гуйх биш шаардаж, уг тогтоолыг зөрчсөн иргэдийг торгох, цаашилбал хотоос хөөх хүртэл арга хэмжээ авч чадсанаар утааны асуудлыг ихээхэн хөнгөлсөн байна. Мэдээж агаарын бохирдол үйлдвэрлэгч хүнд үйлдвэрүүдэд ч энэ шаардлага хамаарна. Удалгүй тухайн үед цэцэглэж байсан үйлдвэрүүдэд тавих хяналтаа чангатгаж, ирэх онуудад барихаар төлөвлөөд байсан ихэнх үйлдвэрийн төслийг цуцалж, хот дотор байрлах дулааны цахилгаан станцуудыг нүүлгэн шилжүүлсэн байдаг. Асуудлыг тэр даруй шийдэж чадсан англичуудын жишгээр хөгшин Европын манантсан хотууд утааны эсрэг тэмцэн үр дүнд хүрсэн байна. 

Харин хойд америкчууд утаа хэмээх аймшигт гамшигтай арай өөр аргаар тэмцэж эхэлжээ. Дээр дурдсан ёсоор тэдний тэмцэл Европчуудынхаас хожуу эхэлсэн ч үр дүн багатай, үргэлжлэх хугацаа урттай болсон гэж эрдэмтэд дүгнэдэг. Америкчууд төдийгүй Канад, Мексикийн эрх баригчид ч “Цэвэр агаар” акт баталж, агаарын бохирдолтой өөр өөрсдийн аргаар тэмцэж эхэлсэн. Тэд агаарын бохирдлын шалтгааныг тогтоох судалгааны байгууллагууд байгуулж, судалгаа ёсоор хүн төрөлхтний бүтээсэн гамшигтайгаа дайтжээ. Юуны өмнө үйлдвэрүүдэд хяналт тавихын зэрэгцээ иргэдийг ил задгай хогоо шатаахыг хориглож, хотын хогийг устгах асуудалд анхаарал тавьсан байна. Мөн агаарын бохирдолд нэмэр болж буй автомашинуудын утаанд хяналт тогтоожээ. Шаталт бага, утаа тортог ихтэй дизель түлшний хэрэглээг багасгаж, том оврын тээврийн хэрэгслүүдэд шинэчлэлт хийв. Тэмцэл үүгээр зогссонгүй. Автомашин үйлдвэрлэгчидтэй гэрээ байгуулж, этилгүй шатахуунаар ажилладаг машин зах зээлд нийлүүлэн, цаашид цахилгаанаар ажилладаг машин үйлдвэрлэх үүрэг даалгавар өгчээ. Мэдээж их тэмцэл тодорхой нөлөө үзүүлсэн ч төлөвлөж байсан шиг амжилтад хүрсэнгүй. 

1956 онд 1000 хүн, 1962 онд 750 хүний аминд хүрсэн утаат манан дахиад л дэгдсэн хэдий ч 1960-аад оноос эрчимтэй хэрэгжүүлсэн Утаагүй бүс төслийн ачаар дахин үхлийн уршигтай манан Европын хотуудад үүссэнгүй. 

Харин Америкт байдал улам л хурцдав. Нью-Йорк хотыг 1953 онд бүрхэн авсан манан 260 хүнийг хөнөөж, 1966 онд агаарын бохирдлыг улмаас 168 нью-йорчууд нас баржээ. Нью-Йорк хотноо удаа дараалан 1963, 1966 онд болсон утаат манангийн үеэр хүмүүс хэдэн зуугаараа амь үрэгдэв. Экологийн асуудал дэлхий дахины сэтгэлийг түгшээх болж, үйлдвэржүүлэлтэд биш байгаль орчны асуудалд анхаарал хандуулах болсноор гамшигт манангийн асуудал хөгжингүй орнуудад дахин айлчилсангүй. Харин одоо эл асуудал Зүүн Ази дахь буурай орнуудын толгойн өвчин болоод байна. Гэхдээ л Хойд Америк утаа, агаарын бохирдлын асуудлаас бүрэн ангижирч чадсангүй. Ялангуяа Калифорни муж, Мексикийг энэ асуудал зовоосоор л байна. Утаагаараа алдартай Лос-Анжелес хотод гэхэд л жил бүр 9600 хүн агаарын бохирдлоос болоод хорвоог орхиж байгааг тус хотын агаарын чанарын албаныхан мэдээлжээ. Сонирхолтой нь Улаанбаатар шиг утааны асуудалд нь газарзүйн байршил, агаарын солилцоо муутай нь нөлөөлдөг тус хотод жил бүр машины ослоос болж 3200 хүн нас бардаг гэнэ. Тэгэхээр утаат манангийн аюулаас аврагдсан ч, агаарын бохирдол чимээгүй дайн хийсээр л байгааг тоо баримт нотолж байна. 

Автомашины түлшийг шинэчилж, ил задгай хог шатаахыг хорьсон төдийхнөөр агаарын бохирдолтой тэмцэх боломжгүй болсныг америкчуудын тавин жилийн “дайн” бидэнд анхааруулж байна. 

Нөгөөтэйгүүр хүн амын нягтшил агаарын бохирдолд шууд нөлөөлдгийг агаарын бохирдолтой тэмцэгч эрдэмтэд сануулах болсон. Тиймдээ ч хөгжингүй орнууд, ялангуяа хэдэн саяар тоологдох хүн амтай томоохон метрополис хотын удирдлагуудад агаарын бохирдолтой тэмцэхийн тулд хүн амын тоо, нягтшилд анхаарах ёстойг сануулах болсон. Хагас зуун жилийн турш утаатай нөхөрлөж буй Лос-Анжелес хотыг ч өндөр уулсаар хүрээлэгдсэн гэх шалтгаанаас гадна жил бүр хэдэн зуун мянгаар нэмэгдэж буй хүн амын тоо нь агаарын бохирдолд ихээр нөлөөж байгаа гэнэ. 

Зуун жилийн өмнө британчуудыг ч энэ асуудал зовоож байж. Хүн амын өсөлт эдийн засагт шууд нөлөөлдөг сайн талтай ч, хот төлөвлөлтөд сөргөөр нөлөөлж, цаашилбал агаар, ус, хөрсний бохирдолд хамгийн их нөлөөлж байсныг соргог эрдэмтэд анзаарчихаж. XIX зууны эхээр Британийн хүн амын 20 хувь нь нийслэл хотдоо оршин сууж байсан бол хэдхэн жилийн дотор нийслэл рүү хөлхөх нүүдэлчдийн цуваа үүсэж, 1851 онд хийсэн тооллогоор тус улсын хүн амын тал хувь нь Лондонд шавааралдан суух болжээ. Бас л яг Улаанбаатар шиг. Тус хотын агаарын бохирдлын шалтгаан олон зүйлээрээ манай нийслэлтэй адилхан. Газар зүйн хувьд нам дор газар байрладаг тул, салхи багатай, тэр агаарын солилцоо муу, нөгөөтэйгүүр чулуун нүүрсний замбараагүй хэрэглээ, ДЦС-уудын утаа хотыг утаж байж. Ингээд л хотын удирдлага утаа бүс тогтоож, тэнд чулуун нүүрс хэрэглэсэн хүмүүсийг хотоос хөөх хүртэл арга хэмжээ аван асуудлыг шийдчихэж. Тэгэхдээ бүр иргэдийн нийслэл рүү чиглэсэн их нүүдэл болон орчны бохирдол гэх хоёр ч туулайг нэг сумаар буудсан хэрэг. 

Тэгэхээр хүн төрөлхтний хэдийнэ даван туулсан түүх, арга туршлагаас харахад бидэнд хоёр л зам үлдэж. Утаатай тэмцэх нэрийдлээр энэ хэвээр илсээр байх уу, эсвэл “Их утаат манан” давтагдахаас урьтаж, хөгшин Европын жишгээр хүн төрөлхтний үүсгэсэн гамшигтай зоригтойгоор дайтах уу?